Zomers vogelseizoen vol verrassingen

Ecoloog Camilla Dreef volgt al jaren de vogelpopulaties op Marker Wadden. Afgelopen zomer zag ze met collega-vogelonderzoekers heel wat bijzondere soorten op de eilanden broeden, foerageren en rusten. Hieronder doet ze verslag van de vogelmonitoring van april t/m september 2020.

April: zeearend en baardman

De aantallen steltlopers nemen langzaam toe. Op Marker Wadden zitten grote groepen grutto's, zowel op het hoofdeiland als natuureiland foerageren er honderden. Soms baltsen ze zelfs even! Er zaten veel IJslandse grutto's tussen die spoedig naar IJsland zullen vliegen om te gaan broeden.



Tijdens de telling waren er drie onvolwassen zeearenden actief op Marker Wadden. Ze vlogen stukjes en landden in de compartimenten of op dijkjes.



De kluten zijn druk met het draaien van nestkuilen en de kleine plevieren en bontbekplevieren zijn volop aan het baltsen. De eerste visdieven vliegen ook weer boven Marker Wadden. In de rietkragen op het hoofdeiland zijn veel broedparen baardmannen aanwezig die nu al jongen hebben.

Mei: kwartelkoning en slechtvalk

Naast de maandelijkse watervogeltelling hebben we op 15 mei de aantallen broedende kokmeeuwen en kluten geteld. Er broeden nu zo'n 4300 paar kokmeeuwen en 250 paar kluten op Marker Wadden. Ook zwartkopmeeuwen hebben zich hier nu gevestigd. Vorig jaar hadden we 1 territorium, maar nu zo'n 25 paar. Ook zagen we al vliegvlugge kuikens van bontbekplevieren en jonge strandplevieren.

Verder was het paartje ijseend nog aanwezig in de slibbassins. Er waren geen grote aantallen steltlopers meer. De grote groepen grutto's zijn ondertussen doorgetrokken, maar er waren nog wel kleine groepjes van doortrekkende bontbekplevieren en Temmincks strandlopers.

Roofvogels zien we steeds meer tijdens de tellingen. Zeearenden en bruine kiekendieven zijn inmiddels vaste gasten op Marker Wadden en ook een slechtvalk brengt regelmatig een bezoekje. Ook dit jaar zijn er weer landelijk zeer bijzondere broedvogels aanwezig als strandplevier, dwergstern en ook een kwartelkoning.

Juni: kleine mantelmeeuwen en zwartkopmeeuwen

Marker Wadden blijft belangrijk voor pioniervogels, al verandert de samenstelling langzaam maar zeker. De meeuwen nemen toe. Zo zijn er dit jaar kleine mantelmeeuwen en zwartkopmeeuwen gaan broeden. De dwergstern lijkt nu al te verdwijnen, al kunnen die zich nog laat gaan vestigen. Mooi is nog steeds de populatie kluten. 

Een overzicht van de kolonietellingen t/m juni:

• Kleine mantelmeeuw 5 paar
• Zwartkopmeeuw > 32 paar
• Kokmeeuw 4800 paar
• Visdief 1100 paar
• Kluut 340 paar
• Dwergstern 2 paar
• Oeverzwaluw 240 paar

Er broeden ook nog steeds veel pleviertjes en er zijn broedgevallen van nieuwe soorten als steltkluut, kwartelkoning, knobbelzwaan, baardman, bosrietzanger en rietzanger.

Juli: dwergmeeuwen en flamingo's

De eerste jonge visdieven kunnen nu vliegen, terwijl er ook nog volop nesten zijn. Er lopen nog kluten en strandplevieren rond met jongen, hoewel de meeste kuikens nu vliegvlug zijn.

Ook dit jaar broedde er weer een paartje dwergmeeuwen, een onregelmatige broedvogel in Nederland. Hiervoor was het laatst bevestigde broedgeval op De Kreupel (kunstmatig eiland in het IJsselmeer) in 2016, hoewel ze makkelijk over het hoofd kunnen worden gezien. Tijdens de telling zagen we twee (bijna) vliegvlugge jongen op het natuureiland.

De lachstern werd afgelopen weken overigens niet meer waargenomen. Verder zijn er meerdere ijseenden aanwezig, maar zijn er geen kuikens dit seizoen.



Op Marker Wadden pleisteren al enige tijd honderden grutto's. Door het slechte broedseizoen van grutto's dit jaar, is het grootste deel van de populatie al naar het zuiden vertrokken. In Nederland verblijven steeds minder grote groepen grutto's, maar op Marker Wadden lijken ze nog goed op te kunnen vetten dankzij de larven van dansmuggen voordat ze vertrekken.

Het zijn niet de enige steltlopers die hier pleisteren. Afgelopen weken waren er maar liefst 23 soorten aanwezig, waaronder bosruiters, kanoeten, groenpootruiters, scholeksters en oeverlopers. Leuk was ook de aanwezigheid van twee Chileense flamingo's en een Europese flamingo.

Augustus: volop steltlopers

Eind juli en in augustus hebben we drie keer gekeken of er zwarte sterns en reuzensterns op Marker Wadden overnachten. Dat is onderdeel van de landelijke tellingen in deze tijd van het jaar. Maar al snel bleek dat Marker Wadden dit jaar door hooguit enkele tientallen zwarte sterns werd gebruikt. Ook de reuzensterns lijken er niet te slapen, hoewel ze wel af en toe overdag rustend worden gezien of vissend in de geul tussen het hoofd- en natuureiland.

Wel komen er honderden kokmeeuwen, visdieven, grote meeuwen en nog wat stormmeeuwen van het Markermeer naar het eiland om te overnachten.



Sinds een paar weken verblijven er 10 flamingo's op Marker Wadden. Het gaat om 2 Chileense flamingo's en 8 Europese flamingo's. Een deel hiervan zat al eerder bij Durgerdam. Door kleurringen weten we dat er zeker twee afkomstig zijn uit Spanje.

Marker Wadden zit nu vol met steltlopers. De groep grutto's wordt steeds kleiner, maar diverse strandlopers, zoals kleine en bonte strandloper, foerageren nu in tientallen op de slikvlaktes. Ook schaarsere soorten als Temminck’s strandloper, zilverplevier en steenloper zijn aanwezig.

De lepelaars weten de Marker Wadden weer volop te vinden. Verder kan je geen stap zetten of er vliegen watersnippen op uit de vegetatie. Het gaat om honderden exemplaren. Vele honderden slobeenden foerageren in ondiep water, hoewel de groepen kleiner lijken dan vorig jaar. Tijdens het warme weer vonden we op het natuureiland helaas ook de eerste slachtoffers van botulisme, zoals slobeend en wintertaling. 



Naast de vele duizenden oeverzwaluwen en honderden spreeuwen zien we nu ook dat de eerste kleine zangvogels als paapjes, fitissen en tapuiten tijdens de seizoentrek even uitrusten en eten op het eiland.

September: ijsvogel, visarend en blonde ruiter

Op het hoofdeiland zaten honderden wintertalingen en slobeenden. De compartimenten waren verder zo goed als leeg, behalve hier en daar een opvliegende watersnip. Met als uitzondering compartiment B waar het pad voor publiek is afgesloten, hier zat het vol met eenden en diverse steltlopers, zoals bosruiter, tureluur, steenloper, zilverplezier en bontbekplevier.

Een leuke waarneming was een ijsvogel. Sinds een maand lijkt er minimaal 1 te verblijven op Marker Wadden. Ook spectaculair was een visarend die rondom Marker Wadden aan het vissen was en uiteindelijk met succes. De reuzensterns waren ook nog steeds aanwezig.



Op de natuureilanden verbleven veel meer vogels. Duizenden wintertalingen, honderden slobeenden, honderden bontbekplevieren en bonte strandlopers. Dat waren de talrijkste soorten. Maar op de moddervlaktes foerageerden vele soorten steltlopers in kleinere aantallen, als kleine strandloper, kanoet, krombekstrandloper, rosse grutto, zilverplevier en kemphaan. Twee tot drie slechtvalken joegen op de eenden en steltlopers. Tijdens het tellen viel het op hoe weinig zangvogels er waren. Alleen witte kwikstaarten, oeverpiepers en oeverzwaluwen waren redelijk talrijk.



Op het natuureiland ontdekte collega Jan van der Winden een blonde ruiter. Dat is een Noord-Amerikaanse broedvogel die in plaats van naar Zuid-Amerika naar Marker Wadden is gevlogen. In Nederland duikt deze dwaalgast jaarlijks wel enkele keren op, ook één keer eerder op Marker Wadden, in 2018.