Oosterschelde zomerserie deel 5: Het opvallende lot van het nonnetje

Klein schelpje, toch 7 jaar oud. Nonnetjes zijn schelpdieren. Ze leven ingegraven in het wad en komen ook in de Oosterschelde voor. De schelpen zijn ongeveer 3 cm lang en prachtig glanzend wit tot roze. De dode exemplaren die je op het strand of op droge zandplaten vindt, zijn blauw tot bruin. Zo klein als ze zijn, kunnen ze toch heel oud worden; 7 jaar of soms nog meer.

Seks

Van de seks maken de schelpdieren ‘niet echt een feest’. In het voorjaar laten de mannetjes en de vrouwtjes hun eitjes en zaad in het water lopen. Flink veel, want zaad en ei moeten elkaar natuurlijk wel kunnen vinden. Al heel snel komen de eitjes uit en dwarrelen er ontelbaar veel één-achtste millimeter grote larfjes rond. Na een paar dagen vormen ze al een schelpje en weer een paar dagen later graven ze zich in; klaar voor een leven lang slurpen en ‘stofzuigen’. Boswachter Begijn: ‘Nonnetjes eten algen. Dan doen ze op twee manieren. Zoals veel schelpdieren, hebben ook nonnetjes ‘sifonnetjes’; kleine slurfjes die in veilige situaties uit de schelp worden gestoken. Met het ene sifonnetje worden algen opgezogen, de andere ‘spuugt’ afvalstoffen en het overtollige water uit.’

Stofzuigen

Soms steekt het nonnetje zijn slurfje gewoon omhoog en zuigt water met algen op. Dat gebeurt bijvoorbeeld als het schelpdier een kleine sifon heeft of als het ‘diep’ (enkele centimeters) in de bodem zit.

Zit het nonnetje hoger of is de sifon langer, dan kan er worden ‘gestofzuigd’ en worden er algen van het wad opgezogen. Per minuut kan het nonnetje zo veel meer voedsel verzamelen.

Knabbelen

Maar stofzuigen is gevaarlijk. Het lange, eiwitrijke, slurfje is aantrekkelijk voor platvissen en garnalen. Ze knabbelen er stukjes vanaf. Geen ramp want het schelpdier kan het sifonnetje weer laten aangroeien, maar dat kost natuurlijk wel energie. Bovendien komt na het eerste maaltje voor platvis en garnaal vanzelf een tweede en derde waardoor er maar een heel korte sifon over blijft. Stofzuigen lukt niet meer en zelfs voor het algen opzuigen uit het water moet het dier hoog in de bodem gaat zitten.

En kijk. Dat is nou mooi mazzel voor de vogels die graag schelpdieren eten zoals kanoeten en scholeksters. Hoe hoger de schelpen in de bodem zitten, des te makkelijker kunnen de vogels ze met hun snavel oppikken. Een wonderlijke driehoek; nonnetje, platvis en vogel.

O ja, en die naam, nonnetje. Door de sterke sluitspier zijn nonnetjes niet makkelijk te openen. Dat bracht vissers ertoe de dieren naar kuise nonnen te vernoemen….

Oosterschelde-zomerserie ‘Bijzonder beschermd’

De Oosterschelde is het grootste en meest waterrijke nationale park van Nederland en wereldberoemd. Voor tienduizenden vogels op trek is deze zeearm onmisbaar. Ze eten er hun buikje vol op de voedselrijke zandplaten. De onderwaterwereld is al even rijk met schelpdieren, krabben, kreeften en vissen in alle soorten en maten. Zelfs haaien, sepia’s, zeepaardjes en bruinvissen vinden in de Oosterschelde een goed leefgebied. Volop natuur in dit nationaal park. Natuur die goed beschermd moet worden, want ze staat onder druk. Natuurmonumenten zet zich in voor versterking van de natuur in en rond de Oosterschelde. Vooral de onderwaternatuur verdient betere bescherming. Dat doen we graag. En niet alleen voor de natuur zelf; ook voor jou. Met wandel- en fietsroutes, kijkhutten, activiteiten en de Deltawagen biedt Natuurmonumenten de mogelijkheid om ervan te genieten. Kom kijken, ervaar de rijkdom van de Oosterschelde. Je bent welkom!

Onbekend maakt onbemind. Vandaar zes portretten van slimme en grappige onderwater-wezens in onze zomerserie. Of kom langs de deltawagen: van 3 juni t/m 15 september dagelijks te bezoeken tussen 10.00 en 17.00 uur. Locatie: Plompe Toren, Burghsluis

In de volgende zomerserie: de zeekat (sepia).

Tekst: Monica Wesseling