Ga direct naar inhoud
Nieuws

Oud ambacht riet snijden helpt weidevogels

23 februari 2022 | Eefje Nuijten

Met opgestroopte mouwen stapelen Jacob en zijn vader de ene na de andere rietbundel op de kar. ‘Dit is het mooiste wat er is,’ verzucht rietsnijder Hertong senior. ‘In het veld, met de vogels om je heen. Geen dag is hetzelfde!’ Al van kinds af aan snijdt hij hier riet, net als zijn vader. Hij snijdt riet en boert met hart voor de natuur. Voor een platteland dat bulkt van weidevogels zoals de grutto. Wil jij deze oude ambacht van dichtbij bekijken? Wandel dan tot april het Laarzenpad in De Wieden!

Rietsnijder en boer Jacob Hertong

Een straf windje blaast over het veld en de miezerregen geeft het open rietlandschap van De Wieden een mystiek tintje. Jacob Hertong en zijn 76-jarige vader hebben geen last van de snijdende wind. Al van kinds af aan snijdt Hertong senior hier riet, net als zijn vader. En net als zijn zoon Jacob, die de veehouderij én het rietsnijdersbedrijf in Nijeveen van zijn vader overnam. Jacob snijdt riet en boert met hart voor de natuur. Voor een platteland dat bulkt van weidevogels, zoals de grutto. ‘Dit is niet de beste tijd van het jaar om vogels te zien,’ legt Jacob uit. ‘Daarvoor moet je hier in het voorjaar zijn. Dan stikt het van de kieviten, wulpen, grutto’s, tureluurs en watersnippen – ja, die zitten vooral daar.’ Hij wijst op een pas gemaaide rietstrook langs een slootkant, waar een zilverreiger zich net loom wiekend uit los maakt. 

Weidevogelparadijs

Dit deel van De Wieden, zo’n 250 hectare kragge en veenweidegebied op de grens van Drenthe en Overijssel, staat bekend als weidevogelparadijs. ‘Het is een van de beste weidevogelgebieden van Nederland als je kijkt naar aantallen, soorten en broedsuccessen,’ vertelt boswachter Gidion Kok. ‘Al sinds de jaren ’80 zet Natuurmonumenten zich in voor de weidevogels hier. Dat betekent dat we het gebied open en vochtig houden en het beheer afstemmen op het ritme en de behoefte van de vogels die hier in de lente en zomer komen broeden. Dat doen we in goed overleg met de boeren en het waterschap.’

Riet snijden zoals Jacob dat doet, is een vorm van natuurinclusieve landbouw: 'boeren' met aandacht voor de natuur. Hoe hij in de winter riet snijdt is een belangrijk onderdeel van dat beheer. ‘Zodra het blad van de stengels af is – meestal vanaf half december – halen wij de rietstengels van het veld,’ legt Jacob uit. ‘Zo blijft alles goed open als de weidevogels in het voorjaar weer komen. Want die moeten ver kunnen kijken en houden niet van hoge begroeiing. En al helemaal niet van struiken en bomen waar roofvogels op de uitkijk kunnen zitten en vossen kunnen schuilen.’

Watersnip

Oud cultuurlandschap

Het oude rietsnijdersambacht is onlosmakelijk verbonden met De Wieden. Al eeuwenlang. ‘Eigenlijk kun je zeggen dat de rietsnijders en de turfstekers van weleer dit landschap hebben gecreëerd,’ legt Gidion uit. ‘Waar turf werd uitgestoken, ontstonden grote plassen die weer langzaam dichtgroeiden tot een drijvend pakket van wortels: kraggen. Daar bovenop groeit het riet waar rietsnijders als Jacob tot op de dag van vandaag ’s winters het riet snijden. Kwalitatief uitstekend materiaal voor bijvoorbeeld rietdaken. De Wieden is dus een cultuurlandschap, met hele hoge natuurwaarden. Bovendien draagt het geoogste riet en het hoge waterpeil ook bij aan CO2-opslag – in een tijd van klimaatverandering niet onbelangrijk!’

Gidion legt uit dat landschap voortdurend in ontwikkeling is: ‘successie’ heet dat in vaktermen. ‘Als je hier niets zou doen, zou alles helemaal dichtgroeien met bos. Ook dat heeft natuurlijk zijn waarde, maar we kiezen ervoor om de verschillende stadia van successie te laten zien; van open water tot veen- en rietland en tot plukjes moerasbos. Want al die fasen trekken hun eigen bijzonder planten- en diersoorten aan.’

 

Rietsnijder Jacob en beheerder Gidion

Foto: Roelof Bos

Oren en ogen in het veld

Jacob weet die planten en dieren feilloos te vinden. ‘Op dit veldje zit ieder jaar een kievit te broeden – altijd op dezelfde plek,’ gebaart Jacob. ‘En die zeldzame blauwgraslanden daar maaien we aan het eind van de zomer ook voor Natuurmonumenten. Kijk, op die vlotjes in het water broeden ieder jaar zwarte sterns.

Jacob en zijn vader zijn de oren en ogen in het veld voor Gidion. Samen met een fervent vogelaar die het gebied op zijn duimpje kent, brengen ze de aanwezigheid van de vogels en nesten in kaart. Daar stemmen ze de maaidatum en -percelen op af. ‘De lijntjes zijn kort en die nauwe samenwerking is cruciaal voor effectief beheer,’ legt Gidion uit. Dit in combinatie met het openhouden van het landschap, een stukje predatiebeheer én voldoende drassige weilanden maakt dit weidevogelreservaat al decennialang tot een groot succes.

Cirkel is rond

Behendig schaaft Jacob met een mes het onkruid en mos van een dikke pluk riet en haalt de bundel langs de ‘bandhark’ om het riet schoon te kammen, te binden en op te laden. Vroeger was het vooral handwerk, met hulp van een paardenkar en boot. Tegenwoordig doen maaiers en trekkers mee. Toch blijft riet snijden grotendeels zwaar handwerk, want grote machines zijn ongeschikt voor de drassige ondergrond. En veel hoekjes en randen van de percelen vragen om geoefend precisiewerk.

Niks van de ‘oogst’ gaat verloren; het maaisel en de restanten riet die uit de bundels zijn gekamd (‘struige’ genoemd) gaan als strooisel in de potstal van Jacob’s koeien. En wat niet geschikt is voor de stal, belandt op zijn composthoop. De mest uit de potstal en de compost verspreidt Jacob vervolgens weer als ruige stalmest over de weidevogelgraslanden waar hij ’s zomers, na het broedseizoen, het wintervoer voor zijn koeien maait.

Hart voor de natuur

Zo is de cirkel rond. Op en top kringkooplandbouw. Je zou je verwachten dat Jacob daarmee een keurmerk voor zijn natuurinclusieve bedrijfsvoering heeft. Maar daar houdt Jacob zich niet mee bezig: ‘Veel te veel administratie en gedoe,’ verklaart hij nuchter. En voor Natuurmonumenten is zo’n keurmerk geen must, legt Gidion uit: ‘We werken met boeren die net als wij hart voor natuur hebben, en vanuit respect voor elkaars belangen. Dát bepaalt het succes van een samenwerking en de waarde voor de natuur. ‘En daar is riet snijden in het weidevogelgebied met zijn bloemrijke hooilanden een heel mooi voorbeeld van!’

Laarzenpad langs rietsnijders

Zelf de rietsnijders aan het werk zien (tot april)? Trek je laarzen aan en wandel het Laarzenpad vanaf Bezoekerscentrum De Wieden (2,3 km). Een avontuurlijke wandeling over het drassige trilveen, door moerasbossen en langs de ‘veldbossen’ met gebundeld riet. Onderweg steek je met trekpontjes de vaarten over. Deze wandeling is ook geschikt voor kinderen.

Eefje Nuijten