Wilde kat
De wilde kat is bezig met een opmerkelijke terugkeer in de Nederlandse natuur. Natuurbeheerders zijn er blij mee, want hij houdt verwilderde huiskatten op afstand.
In navolging van de wolf verovert ook de Europese wilde kat een plek in onze natuur. Een terugkeer die lang op zich liet wachten. Het dier kwam vermoedelijk tot in de vroege middeleeuwen in Nederland voor, maar verdween door ontbossing en bejaging.
Terugkeer
Pas in 1963 werd in in Zuid-Limburg weer een wilde kat aangetroffen, een jonge kater die in een bunzingval bij kasteel Ter Worm was gelopen. Daarna bleef het opnieuw lang stil, tot begin deze eeuw. Na de vondst van een dood exemplaar in 2002, werd in 2006 een wilde kat op camerabeeld vastgelegd. Er volgde een onderzoek met cameravallen met eerst alleen waarnemingen in België. Maar in 2013 ook een waarneming aan de Nederlandse kant van de grens. Er werd een wilde kat op camera vastgelegd bij het kadaver van en ree.
Wilde kat bij kadaver van een ree, 2013.
Sindsdien volgden geleidelijk aan meer waarnemingen. De bossen van Zuid-Limburg blijken voor hen heel geschikt leefgebied. In 2014 werden zover bekend voor het eerst sinds eeuwen weer wilde katten in Nederland geboren. In 2017 werd zelfs een moederpoes met vijf gezonde welpen op beeld vastgelegd.
De terugkeer is mede te danken aan de bescherming van de wilde kat in de Ardennen en Eifel, vanaf Zuid-Limburg gezien de dichtstbijzijnde leefgebieden. Daar groeit de populatie al tientallen jaren en zijn de beste territoria bezet. Jonge dieren gaan dan op zoek naar een nieuw leefgebied.
Hoe herken je een wilde kat?
De Europese wilde kat lijkt veel op een cyperse huiskat, maar er zijn verschillen. Hieronder de belangrijkste kenmerken van een wilde kat.
- Brede, borstelige staart met grote stompe zwarte punt
- Staart heeft 3 tot 5 zwarte ringen
- Smalle rugstreep die niet doorloopt op de staart
- Vleeskleurige neus
- Voetzolen zijn alleen bij de tenen donker gekleurd
- Vacht variërend van lichtbruin, grijsbruin tot grijs
De wilde kat krijgt in aanloop naar de winter een dikke vacht.
Nachtdier
De wilde kat wordt ook wel boskat genoemd en dat is niet voor niets. Ze zijn sterk aan bos gebonden en wagen zich zelden heel ver weg van de bosrand. Het bos gebruiken ze als schuilplek en jachtterrein. Toch bestaat het territorium niet alleen uit bos, maar vaak ook uit velden die rijk zijn aan muizen en andere prooidieren. Een bosgebied met veel bosranden is favoriet. Elke kat heeft zijn eigen territorium dat qua oppervlak sterk kan verschillen, maar meestal een behoorlijke omvang heeft. Mannetjes hebben over het algemeen een groter territorium.
Jagen doen ze vooral 's nachts. Muizen vormen de hoofdmoot van hun voedsel, maar ze eten ook spitsmuizen, konijnen, hazen, vogels, vissen, insecten, reptielen, amfibieën en aas. 's Morgens keren ze terug naar hun schuilplaats, bijvoorbeeld een dassenburcht of plekje in dicht struikgewas.
Relatie met de huiskat
De wilde kat stamt niet af van onze huiskat, die pas met de komst van de Romeinen in onze streken terecht kwam. Sindsdien heeft de huiskat zich wel fors vermeerderd, ook buiten huis en haard van de mens. In Nederland leven vele duizenden verwilderde huiskatten die zichzelf prima kunnen handhaven in de natuur. Logisch dus dat wilde katten ook in aanraking komen met zwervende huiskatten. Het lijkt er echter op dat wilde katten geen huiskatten dulden in hun territorium. Deze voedselconcurrenten worden in de regel verdreven. Dat scheelt heel wat prooidieren; een verwilderde huiskat heeft namelijk een veel kleiner territorium en dus verdrijft één wilde kat vaak meerdere verwilderde huiskatten. De komst van een wilde kat is in dit opzicht een opsteker voor de vogel- en muizenstand in een bos.
Kruisingen tussen wilde katten en verwilderde huiskatten zijn theoretisch mogelijk, maar in een gezonde populatie wilde katten lijkt dat niet of nauwelijks voor te komen. Kruisingen van wilde katten in Nederland zijn op basis van DNA-onderzoek niet vastgesteld.
De wilde kat breidt zijn areaal in Nederland uit.
Toekomst
De komst van de wilde kat in Nederland toont aan dat er voor deze roofdieren geschikte leefgebieden zijn. Vanuit het Vijlenerbos in Limburg heeft hij zijn areaal naar andere bosgebieden in Zuid-Limburg uitgebreid. De populatie is nog wel beperkt en kwetsbaar. Helaas zijn er in Zuid-Limburg al diverse wilde katten doodgereden, waaronder een hoogbejaarde wilde kat in maart 2023, een forse kater van liefst 13 jaar oud.
Groene verbindingen van minimaal vijftig meter breed tussen geschikte leefgebieden zijn essentieel voor een stabiele populatie wilde katten in Nederland. Als die er zijn, zal de wilde kat zich naar verwachting uitbreiden naar andere provincies, zoals Noord-Brabant. Ook veel andere dieren zullen van dergelijke verbindingszones gebruik maken, zoals vleermuizen, marterachtigen, reeën, vogels en insecten. De wilde kat is daarmee een goede indicator voor een gezond, samenhangend en gevarieerd landschap.
