Ga direct naar inhoud

Van pachter naar partner - jaarverslag 2018

De zeven melkveehouders op Schiermonnikoog sloten in het voorjaar een akkoord met Natuurmonumenten en de gemeente. De boeren gaan minder koeien melken – van huidige ruim 600 blijven er 440 over – en ze gaan hun melk zelf verwerken tot zuivelproducten, met name kaas.

Van pachter naar partner

Door de verkleining van de veestapel vermindert de uitstoot van stikstof met 35 procent. Die lagere milieubelasting is een opsteker voor de natuur in de natte duinvalleien en de duinen. De extensivering van de bedrijven maakt de polder daarnaast aantrekkelijker voor weidevogels. Een overeenkomst als deze past naadloos in het streven van Natuurmonumenten om de natuurkwaliteit buiten haar eigen gebieden te verbeteren. Want juist daar is de biodiversiteit heel hard achteruitgegaan. De milieubelasting van de landbouw leidt bovendien tot aantasting van de biodiversiteit in natuurgebieden.

Met haar programma Van Pachter naar Partner zet Natuurmonumenten al enkele jaren in op verbetering van de natuur in de omgeving van haar natuurgebieden. De achterban heeft aangegeven dat het landschap buiten natuurgebieden ook aantrekkelijk moet zijn. Tegelijkertijd kan Natuurmonumenten de natuurdoelen voor haar gebieden alleen realiseren als het in het landschap eromheen goed gaat met planten en dieren.

Dit vraagt om een landbouw die zich, naast voedselproductie, inzet voor de natuur. Een inspirerend voorbeeld is de Amerikaanse boer Joel Salatin. Op zijn boerenbedrijf in de staat Virginia zijn een gezond bodemleven, diversiteit en een kringloop van voedingsstoffen uitgangspunten. Op het Najaarsforum, het jaarlijkse netwerkevenement van Natuurmonumenten, legde hij uit dat zijn werkwijze – meebewegen met de natuur in plaats van er tegen te strijden – winstgevend is.

De nieuwe relatie die Natuurmonumenten met de landbouw nastreeft kreeg verder invulling met deelname aan Wij.land. Dit initiatief van Commonland werkt aan een gezond landschap in de Vechtstreek, het Groene Hart en Waterland, met bloemrijke graslanden vol vogels en met schoon water. In deze samenwerking van boeren, natuurorganisaties en wetenschappers draait het om herstel van de bodem, de introductie van nieuwe gewassen en het werken met kringlopen.

Een landbouw die voedsel produceert én zorgt voor de natuur is ook wat minister Carola Schouten van LNV beoogt in de visie die ze presenteerde. Natuurmonumenten sprak haar waardering uit voor de visie.

Aan het eind van het jaar konden negentien partijen het Deltaplan Biodiversiteitsherstel presenteren. Natuurmonumenten was een van de opstellers. Kern van het plan van landbouworganisaties, supermarkten, een bank, wetenschappers, natuur- en milieugroepen is dat de samenleving aan de slag gaat om binnen tien jaar het verlies aan biodiversiteit om te buigen naar herstel. Met afstand de grootste opgave ligt in het boerenland. Ook in het deltaplan draait het om een transitie naar een landbouw die gebaseerd is op kringlopen en een gezonde bodem in natuurrijke landschappen. Om daar te komen moeten boeren een goede prijs krijgen voor hun producten en moeten consumenten bereid zijn die hogere prijs te betalen. De partijen willen dat de overheid deze ingrijpende verandering ondersteunt met wet- en regelgeving en stimulerende maatregelen.

Zo’n omslag naar een natuurvriendelijke landbouw zou ook een einde maken aan de stikstofproblematiek. In 2018 maakte het Europese Hof van Justitie duidelijk dat de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) onterecht voorsorteert op een mogelijke daling van de stikstofbelasting in de toekomst. Het Hof oordeelde dat er pas van economische ontwikkeling sprake kan zijn als zich meetbare dalingen hebben voorgedaan.

De Raad van State maakt in 2019 duidelijk wat de consequenties zijn voor vergunningen die uitbreiding van veehouderijen, infrastructuur en industrie mogelijk maken. Natuurmonumenten verwelkomde het oordeel van het Europese Hof, omdat de natuur nog altijd ernstige schade ondervindt van de neerslag van stikstof. Het is nu zaak om de uitstoot van stikstof fors te verminderen, met technische maatregelen, maar vooral met een omslag naar een duurzame landbouw.

Natuurmonumenten deed ook daarom een dringende oproep aan minister Schouten om ervoor te zorgen dat het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid van de Europese Unie, zodanig wordt gewijzigd dat de landbouw in evenwicht werkt met de natuur. Zelf kan de minister de gewenste richting verankeren in nieuwe wetsvoorstellen.