Verslag ledenbijeenkomst 19 april: Autochtone planten, struiken en bomen

Na de inloop met koffie en thee op locatie restaurant De Nieuwe Brug in Ommen heet voorzitter Fokke iedereen welkom op deze ledenbijeenkomst. Tijdens dit eerste deel van de ledenbijeenkomst staan een paar bestuurszaken centraal. We nemen afscheid van secretaris Henk Veenstra die met het aflopen van zijn termijn, zijn functie als secretaris neerlegt en uit de ledencommissie (LC) stapt. We bedanken hem voor vier jaar inzet voor de ledencommissie Overijssel en Natuurmonumenten.

Met het vertrek van Henk Veenstra wordt aspirant-lid Otto Koerhuis officieel lid en heeft daarmee stemrecht bij landelijke ledenvergaderingen.

De afgelopen tijd heeft de LC geïnvesteerd in de werving van nieuwe leden. Uit deze periode zijn drie aspirant-leden gekomen:

• Petra Pover
• Klaas de Lange
• Bart van Moorsel 

Met allemaal hun eigen achtergrond en allemaal met een groen hart denkt de LC dat ze een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de uitdagingen waar wij de komende jaren aan gaan werken. De aanwezige leden hebben ingestemd met Otto als officieel lid en de versterking van de LC door de drie aspirant-leden.

Daarna informeerde Fokke de leden over de ledenraad op 24 mei op het hoofdkantoor van Amersfoort waar we als LC namens alle leden in Overijssel aanschuiven om te praten over de rechten van de natuur en Natuurmonumenten als beweging. Ook brengen we op 24 mei een lokaal initiatief onder de aandacht waar de LC en Natuurmonumenten samen met natuurorganisaties binnen Overijssel werken aan een programma om mensen te informeren over de gevolgen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Zowel de gevolgen voor de natuur als voor de gezondheid van de mens.

Rolf Schuttenhelm – Het belang van oorspronkelijke planten, bomen en struiken in Nederland

Na het officiële stuk gaf Fokke het woord aan Rolf Schuttenhelm. Rolf is wetenschapsjournalist met duurzaamheid en klimaat als zijn thema’s. In een verhelderende introductie zette hij een paar zaken over autochtoon plantmateriaal uiteen. Zoals het verschil tussen inheems en autochtoon: autochtoon is een verdere specificatie. Het verspreidingsgebied van een inheemse soort kan bijvoorbeeld midden en noord Europa zijn, terwijl een autochtone soort specifiek is voor een streek zoals het Vechtdal. Ongeveer 3% van de planten en bomen in Nederland zijn nog autochtoon. De problemen die dat opleveren lopen uiteen:

• Er zit een bepaalde samenhang in autochtoon plantmateriaal en de dieren die daar in de streek afhankelijk van zijn voor bijvoorbeeld voedsel. Bijvoorbeeld de sleedoorn die hier naartoe is gehaald en inheems is bloeit in februari en maart. De autochtone sleedoorn bloeit pas in april. Deze autochtone sleedoorn is er bijna nier meer. De inheemse sleedoorn juist wel, maar die bloeit te vroeg. De bijen- en vlindersoorten die afhankelijk zijn van de sleedoorn komen in april in de problemen omdat de inheemse sleedoorn dan al uitgebloeid is. Dit is een bedreiging voor de biodiversiteit.
• Het autochtone plant- en bomenbestand is met nog maar 3% erg zeldzaam en daarmee belangrijk om te beschermen. Niet alleen omdat het zeldzaam is, maar ook omdat de genendiversiteit in de 3% ontzettend groot is. Dat maakt de 3% robuust en waardevol in toekomstig behoud van de natuur en het klimaatbestendig maken van struiken- en bomenpopulaties. Want de overige 97% aan bomen en struiken komen uit een hele kleine genenpoel, vaak ook bestaande uit klonen van een boom. Dat maakt dat 97% niet bestendig is tegen klimaatverandering en ziektes. 

Hoe kan je nu autochtone soorten herkennen? Rolf laat een paar manieren zien van het bestuderen van oude kaarten van voor 1850, tot bladkenmerken die streek-specifiek zijn, tot het onderzoeken van DNA en het kijken naar leeftijd van de boom door de bast te meten of vertakking te onderzoeken in hakhoutbossen.

Er is inmiddels veel bekend over het belang van autochtoon plantmateriaal, maar nu is het belangrijk dat deze kennis breder onder de aandacht wordt gebracht. Want communicatie is uiteindelijk vooral herhaling. Tot slot neemt Rolf ons mee langs verschillende pogingen van hem om als wetenschapsjournalist te zorgen voor deze herhaling van kennis voor een breder publiek.

Naast zijn werk als wetenschapsjournalist zet hij zich ook in voor het initiatief Streektuinen. Want, zo zegt Rolf, elke tuin telt mee in de strijd om de autochtone planten en bomen van 3% naar 4% en hoger te krijgen. Een goede tip voor de aanwezige leden van de dag en voor alle leden die het verslag lezen: plant autochtoon materiaal in jouw tuin. Denk goed na over wat je precies plant en waar je het koopt. Meer informatie vind je op: Streektuinen - Duizenden stapstenen om de natuur te verbinden

Piet Bremer – eeuwenoude bossen in Overijssel en Nederland

Na Rolf nam Piet Bremer het woord. Piet Bremer is ecoloog en 40 jaar werkzaam bij de provincie Overijssel waar hij voor beleid en inrichting onderzoek en monitoring deed en advies gaf vanuit zijn kennis als ecoloog voor de bevordering van biodiversiteit.  In zijn presentatie neemt hij ons mee langs de eigenschappen van eeuwenoude bossen. Piet spreekt bewust niet van oerbossen omdat deze in zijn optiek niet meer bestaan: immers elke meter is in Nederland op de schop geweest. Wel zijn er eeuwenoude bossen. 

Hoe herken je zo’n eeuwenoud bos en waar begin je met je onderzoek. Piet onderscheidt 10 kenmerken:

• Oude teksten: bijvoorbeeld de kronieken van 1386 van een oud klooster vermeld een bos vlak bij het klooster. Als er op dezelfde plek nog bomen staan, kan het zijn dat deze bomen heel oud zijn
• Oude kaarten waar bossen in zijn getekend

Maar er zijn ook eigenschappen die in het veld te ontdekken zijn:

• Denk aan sporen van hakken: ‘de hakhout’ geschiedenis van een boom
• Wallen rond het bos: als bescherming van de takken en bladeren tegen het vee
• Geen rechte buitengrenzen: als je de bossen van boven bekijkt is er geen rechte afscheiding
• Bosflora: ‘oude’ bosflora is een indicatie van een oud bos
• Het bos heeft vaak nog een oude naam
• Het bos ligt geïsoleerd
• Er zijn sporen zoals holle wegen of archeologische elementen te zien zoals greppels waar vroeger oude woningen hebben gestaan
• Er zit een natuurlijk reliëf in het bos

Piet sluit zijn presentatie af met de observatie dat maar 14% van alle eeuwenoude bossen van de natuurbeheerorganisaties zijn. Hij doet de nadrukkelijk oproep, onder andere aan Natuurmonumenten, om eeuwenoude bossen aan te kopen. Zodat deze bijzondere plekken kunnen worden beschermd, hersteld en beheerd. 

Piet Bremer deed een onderzoek naar oude bossen in Nederland. Van zijn onderzoek bestaat er een rapport ‘Eeuwenoude bossen’. Als leden deze willen bestellen kan dat via [email protected].

Autochtoon plantmateriaal

Na de presentatie van Piet Bremer was er ruimte voor vragen en een gesprek. De interesse naar autochtoon plantmateriaal bleek groot. Dus wij zetten de mogelijkheden nog even op een rij:

• Streektuinen: Streektuinen - Duizenden stapstenen om de natuur te verbinden
• NL plants: Home | Website
• Cruydt-Hoeck: Cruydt-Hoeck Wildeplantenzaden & Bloemenweidemengsels