Wandelroute 's-Gravelandse Buitenplaatsen

Tijdens je wandeling over de buitenplaatsen kom je verschillende tuinstijlen tegen. Aan het begin van de 18e eeuw legt men bij de huizen een baroktuin aan. Strak en geometrisch van opbouw met lange lanen en een sterrenbos. Later raakt deze Franse stijl uit de mode en gaan de tuinen op de schop. Er komen natuurlijke tuinen met heuvels, waterpartijen en romantische doorkijkjes. Exotische bomen en struiken zoals de rododendron en rode beuk doen hun entree. Vlak bij de huizen legt men een moestuin en een slangenmuur aan. De fraaie parken van Schaep en Burgh werden aangelegd door de bekende Nederlandse tuinarchitect Jan David Zocher jr. Slangenmuur Op dit punt zie je aan de overkant van de parkeerplaats een originele slangenmuur. Deze stenen muur heeft de vorm van een slang en is gericht op het zuiden. De muur warmt snel op en door de vorm ontstaan luwtes met een warm microklimaat. Hier kunnen zelfs abrikozen en vijgen groeien.

Doorwandelend kom je aan de achterkant van het landhuis uit. Links zie je een vijver, de Lindenkom.

Lindenkom

De omgeving van de Lindenkom is in 2008 volledig gerestaureerd. De oorspronkelijk zichtlijnen naar het landhuis zijn weer hersteld, er is nieuwe beplanting aangelegd en in de vijver is het eilandje weer zichtbaar geworden. Capitool Tegenover de Lindenkom staat het statige Capitool. Het Capitool was vroeger een biljartzaal. Het is nu in gebruik als vergaderzaaltje. Vanuit het Capitool werden voorheen elke zondagochtend de radio-uitzendingen van Vara’s Vroege Vogels verzorgd. Dat vindt nu plaats bij Stadzigt aan de rand van het Naardermeer.

Je passeert hier de ijskelder. In de 18e eeuw kon men hierin het ijs tot in de zomer bewaren. In het landhuis werden daarmee etenswaren gekoeld. De kelder doet nu dienst als winterslaapplaats voor vleermuizen.

Het wandelpad volgt de Ezelskamp. De beuken dateren van 1818. Ze behoren tot de alleroudste en dikste beuken van Noord-Holland. Bij sommige exemplaren vertoont de stam uitgezakte ribbels door het enorme eigen gewicht. Hoewel dit voor een beuk een natuurlijk einde is, zien we het maar zelden.

Je komt hier op het landgoed Bantam. Bantam is pas in de 18e eeuw ontstaan. De eigenaar van Schaep en Burgh kreeg destijds toestemming om het gebied te ontginnen. Rond 1770 liet eigenaresse Johanna Sara Bicker-Pels op Bantam een park aanleggen. Dit park werd rond 1820 in opdracht van het echtpaar Van Loon-Van Winter verder vormgegeven door de bekende (tuin)architect J.D. Zocher jr. De romantische landschapstuin met kronkelende paden, een beek en hoogteverschillen staat bekend onder de naam Klein Zwitserland.

Op dit veld stond vroeger het landhuis Bantam. Het landhuis is in 1970, in vervallen staat, gesloopt. Vanuit het huis hadden de bewoners prachtig uitzicht richting landgoed Schaep en Burgh. Als je over het grasveld naar de grote conifeer loopt vind je onder deze boom nog een laatste overblijfsel van het huis: een bordestrap.

Vanuit dit punt zie je de rechte beuken- en eikenlanen, die aangelegd zijn door de bekende tuinarchitect Zocher. In het huis naast de toegangspoort woonde vroeger de boswachter.

Hier kun je de heuvel beklimmen. Ooit moet er op dit punt een zogenaamde Turkse tent hebben gestaan, waarin men thee dronk en zicht had tot aan de Zuiderzee. De fundamenten die er nog liggen zijn van een watertoren, die voor de watervoorziening van het landhuis van Bantam diende.

Je verlaat Bantam via het achterhek en komt op de Oude Meentweg. Deze weg vormde vroeger, en ook nu nog, de achtergrens van de buitenplaatsen met de Gooise heidevelden, op de grens tussen rijke en schrale gronden.

Hilverbeek is een verrassende buitenplaats met dichte bossen en open weilanden. Midden in het weiland staat een imposante monumentale eik. Je loopt om boerderij Stofbergen heen, een 17e eeuwse boerderij nog daterend uit de ontginningsperiode.

Dit is de bochtige slangenmuur van het landgoed. Langs de slangenmuur verbouwden de vroegere bewoners exotische vruchten zoals druiven, abrikozen en vijgen. Niet alleen straalt de muur zelf extra warmte uit, dankzij de krommingen in de muur blijft de warmte hangen en is de gemiddelde temperatuur aan de zuidkant van de muur nog hoger. Achter de muur ligt de oude moestuin. Deze tuin dreigde ernstig in verval te raken. In 2008 is hier een wijngaard aangelegd, beheerd door tuinderij Land en Boschzigt. De eerste wijnen zijn uit 2011. Kijk voor meer informatie op www.7tuineninhetgooi.nl. Even verder passeer je het landhuis Hilverbeek met bijgebouwen. Het huis is nog steeds bewoond en niet toegankelijk voor publiek.

Je wandelt over de beukenlaan van landgoed Schoonoord. Aan je rechterhand liggen de bossen van het landgoed. Die worden omgevormd naar een meer natuurlijk bos. Even verderop sla je linksaf en wandel je over het achterste gedeelte van landgoed Land en Bosch. De landhuizen van deze buitenplaatsen worden nog steeds bewoond.

Je loopt hier via de achterkant het landgoed Jagtlust op. Geschiedenis In 1660 werd Cornelis Tromp eigenaar van een strook land buiten de ’s-Gravelandse polder, het Trompenveld. Op het terrein stond een kleine hofstede met huis, genaamd 'Groot Jan'. In 1861 kwam de buitenplaats in handen van de familie Six, die meer buitenplaatsen bezat. In 1899, onder Willem Six, verbouwden de architecten Schill en Haverkamp het landhuis tot wat het nu is. Jagtlust is in 2006 door Natuurmonumenten aangekocht.Neem gerust een kijkje in de ommuurde moestuin van Jagtlust. Je vindt de tuin aan je linkerhand. 

Aan het einde van de 19e eeuw verbouwde Willem Six het landhuis tot wat het nu is. Je hebt er vanaf de route goed zicht op. Het huis zelf is niet toegankelijk. Follies In de tweede helft van de 19e eeuw liet eigenaar Jan Pieter Six bij het huis een rode duiventoren bouwen, compleet met middeleeuwse kantelen. In de landschapsarchitectuur wordt dit een follie (sierbouwwerk zonder functie) genoemd. Even verder kom je nog een follie tegen uit dezelfde tijd, een grot.

Eigenaar Jhr. Willem Six liet tussen 1900 en 1919 op deze plek een grote stapel zwerfkeien plaatsen. Deze stapel wordt het Hunebed genoemd. Misschien zijn dit wel de stenen die voorheen de scheiwal afbakenden. In een akte uit 1794 staat “met diversche grooten steenen is afgebakend, de breedte van de zelve scheywal wederzijds bepaalende”. Scheiwal Vanaf hier wandel je over de scheiwal, die de oostgrens van het landgoed vormt. Het land aan weerszijden is afgegraven, zodat je nu over een wal loopt tussen lager gelegen weilanden in. Jagtlust ligt in het Trompenveld, een strook grond die de oude grens was tussen de 's-Gravelandse Polder en het Gerecht van Hilversum. Deze grens werd gemarkeerd door scheiwallen en -sloten.

Je komt nu via de achteringang op landgoed Gooilust. Gooilust is een lust voor het oog, welke tijd van het jaar het ook is. Het is bovendien een bijzonder natuur- en cultuurmonument.

In de 18e eeuw liet eigenaar Gerrit Corver Hooft een rondeel aanleggen, een cirkelvormig pad met aan weerszijden bomen. Toen de formele parkaanleg werd aangepast aan de Landschapsstijl bleef het rondeel gehandhaafd. In de loop van de tijd verdween het pad, maar de cirkel van bomen bleef wel staan. Tijdens een hevige storm in 1947 raakte de laan achter het huis zwaar beschadigd. De laan werden opnieuw aangeplant maar de nieuwe bomen werden dwars over het rondeel gezet. Natuurmonumenten heeft in 2011 het historische rondeel hersteld. Het cirkelvormige pad is opnieuw aangelegd. Aan weerszijden van het pad werden maar liefst 46 nieuwe beuken geplant. 

Het Sterrenbos op landgoed Gooilust is al aan het einde van de 18e eeuw aangelegd door Corver Hooft. Rond de vijver ligt een open ruimte waarop acht beukenlanen uitkomen; vandaar de naam Sterrenbos. Het bos werd zo aangelegd voor de jacht. Er was een rijke onderbegroeiing waar het wild zich kon verschuilen. Vanuit het centrale punt kon de landheer en zijn gezelschap wild dat de lanen overstak goed in de gaten houden.

Nu kom je bij het landhuis van Gooilust. Hier woonden tal van bekende koopmansfamilies, waaronder Corver Hooft en het echtpaar Six-Blaauw. Eigenaren Ruim een eeuw lang waren Gooilust en het Corversbos eigendom van de vooraanstaande familie Corver Hooft. In 1895 erfde Louise Six het landgoed. Zij was toen al enige jaren getrouwd met Frans Ernst Blaauw. Blaauw veranderde de buitenplaats in een dierenpark en werd daarmee internationaal bekend. Deze handelswijze was zeer tegen de zin van zijn echtgenote, de wettelijke eigenaresse. Toen Louise Six in 1934 overleed liet ze Gooilust daarom niet aan haar man na, maar aan Natuurmonumenten. Tegenwoordig is de benedenverdieping een showruimte voor interieurs van Loggere Wilpower. De bovenste etages huisvesten het regiokantoor Noord-Holland en Utrecht van Natuurmonumenten. Achter het huis vind je de op een na dikste eik van de provincie Noord-Holland.

Veel van wat je tegenkomt is de erfenis van Blaauw. Een eeuw geleden liepen in de weilanden van het landgoed gnoes, bizons, kangoeroes, zebra’s en antilopen. Grote volières huisvestten collecties exotische vogels. De dieren zijn allang verdwenen, maar overal vind je sporen uit deze periode. Zo zie je hier de curieuze ‘aha’. Om de wilde dieren in de wei te houden, zonder een hek te gebruiken, werd een soort gracht gegraven. Van dichtbij ontdek je dit pas, dit heet dan ook een aha! In het weiland zie je ook de gerestaureerde gnoestallen staan. Rond het landhuis plantte Blaauw veel bijzondere bomen, waaronder de parasolden, de Chinese vaantjesboom en verschillende soorten coniferen. Deze staan er bijna allemaal nog.

Openingstijden: van 1 maart tot 15 november op dinsdag- en zaterdagmiddag van 13.00 tot 16.30 uur. De siertuin was het paradepaardje van de vroegere bewoners van Gooilust. Bezoekers waren onder de indruk van de rijkdom van de gefortuneerde landeigenaren. En nog steeds ligt de siertuin er prachtig bij. In de beschutting groeien allerlei exotische bomen en struiken. In de ommuurde tuin vind je stinsenplanten, rozen, bijzondere bomen en fruitrassen. Koop in de in de siertuin de routebeschrijving die je langs alle bijzondere plekjes voert. In de tuin zijn vrijwilligers aanwezig die van alles over de tuin en de aanwezige planten kunnen vertellen.

Je komt nu in een bijzonder gedeelte van Gooilust. Je wandelt door een intiem landschap, tussen de rododendrons door. Vooral in mei als de rododendrons in bloei staan is het hier prachtig. In de vallei zijn veel zieke rododendrons en bomen verwijderd. De vallei krijgt hierdoor een veel opener en lichter karakter. Dit sterkt de overgebleven struiken en de nieuw aangeplante rododendrons. Over enkele jaren zal de vallei weer de landschapsparel zijn in de geest van Frans Blaauw. Na een uitzichtpunt kom je in het gedeelte dat het Nieuwe Werk wordt genoemd. Ook hier slingert het pad zich door een haag van rododendrons.

Het Corversbos is geen buitenplaats maar hoorde ooit bij landgoed Gooilust. Enkele statige beukenlanen herinneren hier nog aan. In de bossen en boven de akkers kun je de buizerd, havik en bosuil zien jagen. Het gebied is in de zomer het mooist. Dan steken wuivende goudgele graanakkers af tegen het donkere bos. Tussen het graan bloeien zeldzame akkerkruiden.

Ooit moet er in Spanderswoud veel hakhout hebben gestaan, want het buiten is er naar vernoemd. Je vindt er prachtige waterpartijen met kronkelende paden. Vooral in de herfst zijn hier allerlei soorten paddenstoelen te bewonderen, waaronder veel ‘rood met witte stippen’ vliegenzwammen. Het oorspronkelijke landgoed Spanderswoud is eerst uitgebreid en later weer gesplitst van onder meer het huidige Westerveld. De voormalige buitenplaatsen Noord- en Zuid Wolfsbergen maken ook deel uit van het huidige Spanderswoud. Daardoor is het een mengelmoes van verschillende stijlen geworden.

Het slingerpad waar je nu over loopt, werd in het kader van het herstelplan opgeknapt. Het pad is verbreed en heeft weer het aanzien zoals het in de 18e eeuw door landschapsarchitecten is ontworpen. Vanaf het slingerpad kijk je uit over een weiland met de naam Ezelskamp.