Natuurbeheer is noodzakelijk en ingewikkeld

Daarbij is er een verschil tussen natuurbeheer (regulier werk) en natuurherstel (op projectbasis). Voor beiden gelden andere regels. Voor het reguliere werk gelden de gedragscodes natuur- en bosbeheer, bij projectmatig natuurherstel (veelal in N2000-gebieden) wordt een vergunning aangevraagd om een ontheffing te krijgen op de omgevingswet, onderdeel flora en fauna. 

We proberen bijzondere natuur te behouden en de leefomgeving van kwetsbare soorten te beschermen. Voorbeelden zijn het laten begrazen van heidevelden met schapen, het graven van nieuwe petgaten in laagveenmoerassen, het aanleggen van kades voor het herstel van hoogveen en het instellen van rustgebieden.

Om de natuur te behouden en te beschermen. maken we gebruik van kennis van eigen ecologen, vrijwilligers en onafhankelijke specialisten.

Nederlandse natuur

Gezonde natuur zorgt zelf voor soortenrijkdom, variatie en continuïteit. Gezonde natuur is robuust, kent natuurlijke dynamiek, kan tegen een stootje en is leefgebied van veel verschillende planten en dieren. 

De Nederlandse situatie is anders, van onze biodiversiteit is 85% verdwenen en de kwaliteit van onze natuur gaat al jaren achteruit. Weidevogels als grutto en veldleeuwerik en akkervogels als patrijs en zomertortel zijn sterk afgenomen. 76% van onze insecten zijn in 30 jaar verdwenen en dagvlinders namen met de helft af. Kruidenrijke hooilanden en bloemen in de wei zijn grotendeels verdwenen. Van onze oorspronkelijke hoogveengebieden, zoals het Fochtelooerveen, is nog minder dan 1% over. Dit restant is ook nog eens zwaar beschadigd.

Het gaat dus niet goed met onze natuur. Wat een natuurgebied nodig heeft om te herstellen, verschilt per gebied. Om niet te abstract te blijven gaan we specifieker in op de situatie met de boomkikkers in de Compagnonsbossen bij Ravenswoud. 

Amerikaanse vogelkers

Het bestrijden van Amerikaanse vogelkers onder boswachters ook wel prunusbestrijding genoemd doen natuurbeheerders al sinds midden vorige eeuw. Deze soort is een invasieve exoot, kent nauwelijks natuurlijke vijanden en groeit als kool door stikstofdepositie. Zijn bijnaam is niet voor niets bospest. Door zijn snelle groei neemt de hoeveelheid schaduw toe en wordt het leefgebied voor zeldzame en zon minnende soorten als boomkikker, levendbarende hagedissen en adder ongeschikt. De door deze soorten gebruikte zonnige open plekken en bosranden groeien dicht met vogelkers en dat proberen we met beheer te voorkomen.

Amerikaanse vogelkers is een kampioen groei. Ze profiteren optimaal van aanwezige stikstof in de natuur. Na uitbundige groei in het voorjaar en de zomer transporteren ze in het najaar voedingsstoffen vanuit de bladeren naar hun wortels in de grond om het jaar daarop weer een groeispurt te kunnen maken. De effectiefste manier om vogelkers te bestrijden is door hem te maaien of te zagen als hij nog blad draagt, namelijk in de late zomer, waarna we het maaisel, blad en takhout  verwijderen. Daarmee worden veel voedingsstoffen verwijderd en zal hij de jaren daarop minder snel kunnen groeien. Bestrijden van Amerikaanse vogelkers vraagt sowieso een lange adem en is een kwestie van volhouden. 

In de winter

Volgens de gedragscode bosbeheer mogen werkzaamheden in gebieden met boomkikkers alleen uitgevoerd worden tussen 1 november en 1 februari. De boomkikkers zitten dan verscholen in de grond om volgend jaar weer te ontwaken. De voedingsstoffen van de Amerikaanse vogelkers zitten in die periode in het hout en de wortels in de grond. Wil je de Amerikaanse vogelkers in de winter echt effectief bestrijden dan moet je haar wegfrezen uit de grond. Dat heeft ook een risico voor overwinterende boomkikkers. Bovendien beschadigt hierdoor het talud van de waterlopen waarlangs ze groeit en ook dat is ongewenst. De waterlopen in Ravenswoud hebben een hoge cultuurhistorische waarde.  

Bijkomend probleem is dat in de wintermaanden het gebied vaak nat en daarmee ontoegankelijk is voor de machines waarmee de werkzaamheden moeten worden uitgevoerd. Wil je de Amerikaanse vogelkers effectief bestrijden in de winter dan moet je juist vaker in het gebied werken. In de praktijk gaat dat niet en groeit vogelkers harder dan je met beheer kunt bestrijden. 

Wat niet mag, dat mag niet

Natuurmonumenten moet zich zoals iedereen aan de wet houden. De FUMO constateerde dat de maaiwerkzaamheden van 19 augustus niet volgens de gedragscode zijn uitgevoerd en dat betreuren wij. Wij proberen binnen de mogelijkheden die we hebben altijd zorgvuldig te werken en de kennis en kunde die beschikbaar daarbij in te zetten. Dat levert desondanks binnen de Nederlandse context dilemma’s op. 

We zullen samen met de provincies gaan kijken hoe we dat in de toekomst beter en zorgvuldiger kunnen doen.

Deze tekst is een inhoudelijke verdieping op de webpagina waarin wij ingaan op de waarschuwing die we hebben gekregen van de FUMO. Die pagina vind je hier.