Wij hebben de route zo goed mogelijk beschreven om hem ook zonder smartphone te kunnen lopen.
Begin je wandeling bij de parkeerplaats aan de Plaatweg (bovenaan de Volmolen). Let op: parkeerplaatsen zijn bovenaan bij Plaatweg 1, bij de Volmolen en bij de voormalige voetbalvelden in de bocht bij Camerig. Dan loop je via de Volmolen naar de Plaatweg en Tergracht.
Loop over het pad, door de weilanden enigszins heuvelaf. Onderaan ga je linksaf het Tergrachtervoetpad op.
Vervolg je wandeling langs de Geul en volg het pad helemaal tot aan het hekje. Steek hier de Geul over en ga linksaf het laatste stukje verharde weg op. Op dit laatste stukje verharde weg kom kom je langs een vakwerkboerderij.
Houd bij de Y-splitsing links aan (de Birversbergweg) en volg ook hier enigszins de loop van de Geul.
Je komt dan vanzelf uit bij de Heimansgroeve. Deze zie je aan je rechterzijde.
Ga weer terug het pad op en loop verder over het pad langs de Geul.
Je komt op een gegeven moment bij een bruggetje (NIET oversteken). Tegenover dit bruggetje staat een prachtige boom met maretakken.
Volg het pad verder, je verlaat hier de loop van de Geul en wandelt een holle weg in. Je klimt langzaamaan omhoog. Ga bij de volgende Y-splitsing linksaf, je ziet hier een draaipoortje, het smalle pad loopt verder naar boven.
Als je over de weilanden en akkers loopt, dan zie je links beneden de Volmolen liggen. Loop aan het einde van de akker linksaf, je gaat door 2 draaipoortjes, naar beneden richting de molen.
Steek de binnenplaats van de Volmolen over, ga over het bruggetje van de Geul en dan over het grassige pad links naar boven, naar de Plaatweg. Sla rechtsaf op de asfaltweg.
Bij de T-splitsing ga je linksaf de Terzieterweg op. Na 100 meter houd je rechts aan richting de Diependalsweg. Volg de DIependalsweg helemaal tot aan de splitsing en houd rechts aan op de onverharde Herresweg.
Bij de scherpe hoek die de Herresweg maakt op de rand tussen akkers en bos, ga je rechtdoor het bos in. Volg het bospad rechtdoor.
Het pad loopt redelijk rechtdoor; je komt onder meer langs een heideveld. Ga na het heideveld linksaf: het pad met de slagboom ervoor in. Loop het bos van Natuurmonumenten in.
Volg dit pad en houd het rechtse pad aan. Je loopt al snel op de rand van bos en weiland en België-Nederland (let op de grenspalen). Blijft het pad op de bosrand volgen tot grenspaal 14.
Ga daar linksaf het bos in. Blijf rechtdoor lopen tot de kruising van bospaden. Ga rechtsaf (niet naar beneden!) . Je komt bij de parkeerplaats van Natuurmonumenten uit.
Als je het Bovenste Bos verlaat, loop dan links de geasfalteerde Terzieterweg af langs verschillende campings. Na Camping De Grens moet je scherp rechts terug het Kleinkullen voetpad op, daar loopt de Terzieterbeek pal langs.
Vervolg het pad langs de beek. Daarna loop je door een aantal weilanden met een vrij steile klim! Dan kom je uit bij de straat ’t Veld, ga even rechtsaf en dan al op tientallen meters weer linksaf (ook Het Veld) de verharde weg op.
Let voor het volgende punt goed op! Duik het eerste wandelpad linksaf het weiland in. Het is een vrij lang stuk met divers e natte plekken naar de Kuttingerweg. Vlak voor het einde van het pad, moet je even over een paadje achter de boerderij door, door een poortje en een boomgaard heen. Bij de Kuttingerweg ga je rechtsaf. Na 100 meter sla je weer rechtsaf. Wandel na een paar honderd meter links het Elzevoetpad op.
Je komt dan weer uit bij het Tergrachtervoetpad, waar je linksaf weer terugloopt richting het einde van de wandelroute.
Parkeerplaatsen zijn bovenaan bij Plaatweg 1, bij Volmolen en bij de voormalige voetbalvelden in de bocht bij Camerig. Dan loop je via de Volmolen naar de Plaatweg en Tergracht.
Wil je toch parkeren bij Tergracht: alleen als er plaats is en gebruik dan aub een consumptie (het is de privé-parkeerplaats van Recreatieboerderij Tergracht).
Ook bij ’t Zinkviooltje is de parkeerplaats alleen voor kampeerders, niet voor wandelaars, daar is helaas geen ruimte voor.
Bijna iedereen heeft wel eens van maretak gehoord: de druïde Panoramix, uit Asterix en Obelix, plukt het voor in de toverdrank. Of je kent het onder de naam mistletoe, waaronder je rond de kerstdagen gezoend mag worden. Maar als je maretak in het echt hebt gezien, dan vergeet je het zeker nooit meer!Bij de Geul zie je populieren staan met hele grote plantenbollen in de takken: dat is maretak. Deze beschermde plant is een halfparasiet, wat betekent dat hij leeft van zijn gastheer, de populier. Als er niet teveel maretak in een boom komt, dan kunnen ze prima met elkaar leven. De maretak heeft witte besachtige vruchten, die vooral door zanglijsters worden verspreid. Zij eten de besjes vaak op, maar de plakkerige zaadjes blijven in hun bek hangen. De vogels wrijven de zaadjes af aan een boom; het zaad blijft plakken en ontkiemt. De wortels groeien vervolgens in de boom, waar hij weer een bol wordt. VogellijmVroeger kookten stropers de besjes van de maretak. Die plakkerige vloeistof smeerden zij vervolgens op een boomtak waar vogels aan vast bleven plakken! Vandaar dat maretak ook wel vogellijm genoemd werd.
2Blauwe flits
De Geul is een meanderende, kronkelende, regenrivier met soms laag en soms heel hoog water. Het verschilt daardoor ook hoe snel hij stroomt. Door die dynamiek ontstaan er steilwanden die zeer geschikt zijn voor nestgelegenheid van de oeverzwaluwen. Maar je vindt er ook nestgangen van de ijsvogel. Deze vogel schiet soms voorbij als een blauwe flits. De ijsvogel kiest trouwens nooit de kortste route, maar volgt de loop van de beek waar hij laag overheen scheert!
3Stegelke
Het Geuldal is een prachtig gebied dat door meerdere partijen beheerd en gekoesterd wordt. Tijdens je wandeling door het Limburgse landschap, loop je namelijk afwisselend bij Natuurmonumenten, Limburgs Landschap en bij Staatsbosbeheer. Hier langs de Geul loop je bij stichting Het Limburgs Landschap.Bij het doorsteken van akkers, weilanden, of waar vee loopt moet je in het Geuldal vaker door een stegelke, oftewel draaihekje. Luister tijdens je wandeling goed naar de geluiden om je heen. Soms word je ineens getrakteerd op een cocert of mooi solo van een tjiftjaf of één van de vele andere zangvogels die een plekje in het Geuldal hebben gevonden.
4Vakwerk
In Epen en omgeving zie je nog veel vakwerkhuizen, die beeldbepalend zijn in het landschap: Baksteen was in de middeleeuwen een dure grondstof die alleen de rijken zich konden veroorloven. Om het bouwwerk toch stevigheid te geven maakte men gebruik van een vakwerkconstructie. Eerst trok men een houten geraamte op dat door verbindingstechnieken en plaatsing van het dak een ongekende stevigheid kreeg. In het geraamte werden stokken geplaatst die werden dicht gevlochten met dun hout. De vakken werden opgevuld met leem, mest en stro. Vandaar de naam vakwerk!Duurzaam bouwen Doordat de wanden veel lucht bevatten, is het isolerend vermogen van de muren enorm groot. Toen al duurzame gedachten! Vroeger werd het dak bedekt met stro, tegenwoordig met dakpannen. Het onderste deel van de muur werd met teer ingewreven als beschermlaag tegen de regen.Logeren in een vakwerkhuisBij Natuurmonumenten kun je logeren in een vakwerkhuis ’t Höfke in Mechelen: kijk voor meer informatie op geuldal.com
5Heimansgroeve
Bij deze groeve ligt leisteen en kolenzandsteen van de Formatie van Epen: dit gesteente stamt uit het Carboon is meer dan 270 miljoen jaar oud! De groeve ligt in een helling van een door de Geul uitgeslepen dal en is vernoemd naar natuuronderzoeker Eli Heimans. Het is een voormalige steengroeve en nu een geologisch monument. Hij wordt beheerd door Stichting Het Limburgs Landschap. Meetstation KNMIOmdat het gesteente hier erg hard is heeft het KNMI onder de groeve een seismologisch meetstation opgesteld om aardbevingen te registreren. Dit is de enige plek in Nederland waar gesteente uit het Carboon aan de oppervlakte komt.
6Holle weg
Verderop loop je over een holle weg, een weg die vaak al honderden jaren in gebruik is. Door inslijting zijn deze holle wegen ontstaan. Ze zijn karakteristiek voor het Zuid-Limburgse landschap. Soms zijn holle wegen ontstaan als erosiegeul (grub). Grote delen van holle wegen zijn begroeid met bos, dat vroeger als hakhout werd gebruikt (eik, es, beuk, wilg, haagbeuk, hazelaar). Er komen veel bosplanten voor, zoals bosanemoon, gevlekte aronskelk, salomonszegel en grootbloemige muur. De holle wegen zijn voor dieren multifunctioneel. De das vindt er ruim plaats voor het maken van dassenburchten. Ook de hazelmuis kan in deze bosranden zijn nest bouwen en andere dieren vinden er schuilplekken of gebruiken de weg, zoals wij hem ook gebruiken: om makkelijk van A naar B te komen.
7Snelste van Nederland
Heel veel beekjes voeden de Geul: zoals deze Klopdriesscherbeek. Vanaf de Belgische grens (nabij het buurtschap Cottessen) tot aan het buurdorp Mechelen stromen over een afstand van nog geen 5 kilometer maar liefst 26 bronbeken en is er een veelvoud aan bronnen die hier spontaan aan de oppervlakte komen. Op sommige plaatsen liggen zelfs 6 tot 7 bronnen in één brongebiedje bij elkaar. Hiermee kent deze regio de hoogste dichtheid aan bronnen in Nederland!De bronbeken monden allemaal uit in de Geul. De Geul is het snelst stromende riviertje van Nederland. De bronbeken worden tijdens hun loop naar de Geul ook nog gevoed door vele kleinere zijbeekjes. De naam Epen stamt af van het Germaanse woord apa, dat water betekent!
8Volmolen
Deze graanmolen met waterrad uit begin 1800 is nu twee keer per maand geopend, als de vrijwillig molenaars het graan malen. Vroeger was dit een volmolen om wol te vollen. Hier gebruikte men onder andere ranzige boter en urine voor. Vanwege de stank stond de molen buiten het dorp!Dit monument is voor bezoekers van het Geuldal een prachtige pleisterplaats, maar voor dieren is het ook een mooie plek. De gekraagde roodstaart, nestelt hier bijvoorbeeld tussen de stenen.MergellandhoenIn 2013 is hier in Zuid-Limburg het Herve Hoen geherintroduceerd. Onder de streeknaam Mergelland Hoen krijgt dit oude hoenderras een nieuwe kans. Natuurmonumenten is één van de erkende fokkers van dit ras.
9Hagen en hazelmuizen
Heel veel akkers en velden in Zuid-Limburg worden al eeuwenlang omringd door hagen. De eerste hagen waren bedoeld om de akkers en weilanden met hoogstambomen te beschermen tegen vee. Maar ook huizen en nederzettingen waren omgeven door hagen, als eerste kering tegen vee en ongewenst volk.De hagen zijn van groot cultuurhistorisch belang. Ze laten zien hoe onze voorouders het landschap inrichtten en waarom ze dat deden. Tegenwoordig bieden de hagen geen bescherming voor de velden. Maar de hagen beschermen nog steeds: nu vinden dieren en planten er een leefplek of beschutting tegen roofdieren en weer en wind. De hazelmuis is één van de dieren die enorm gebaat is bij deze groene linten. Deze schattige, maar zeldzame muis klimt door de struiken op zoek naar voedsel.Groene snelwegDaarnaast zijn hagen een goede broedplek voor vogels, zoals de merel, geelgors en heggenmus. Ook insecten zijn dol op de hagen omdat ze voor een goede verbinding in het landschap zorgen. Ze vormen een soort groene snelweg. Een aaneengesloten netwerk van heggen kan daarom van groot belang zijn voor de verspreiding van planten en dieren in ons cultuurlandschap. De natuurwaarde en cultuurwaarde zijn allebei belangrijke redenen voor Natuurmonumenten om zich daarom in te zetten voor het behoud van deze groene linten. Planten in de haagHoe ouder de haag, hoe gevarieerder de samenstelling. Aronskelk, sleutelbloem, dagkoekoeksbloem en koninginnenkruid, ze vinden allemaal een plekje in de haag. Tientallen kilometers lang!Natuurmonumenten onderhoudt de hagen in het Geuldal, vanwege de belangrijke natuurwaarde én voor de historische betekenis. Dit vraagt om veel beheerkosten, bedenk maar eens dat het om het scheren van tientallen kilometers hagen gaat!
10Religieus erfgoed
Limburg is rijk aan religieus erfgoed: kerken, kloosters, kapellen en wegkruisen. Vooral de wegkruisen zijn zeer typerend in het Limburgse landschap, die voortkomen uit de rijke katholieke geschiedenis. Vaak werden deze kruisen geplaatst door rijke omwonenden of verenigingen. Reizigers konden hier even bezinnen en werden zich op een symbolische manier weer bewust dat zij op deze kruising een keuze kunnen maken waar ze naartoe gaan. Het onderhoud gebeurt vaak door particulieren, stichtingen en door Natuurmonumenten.
11Dassen
Het heuvelachtige mergelland in Zuid-Limburg is een waar paradijs voor dassen.Graften, hellingbossen, taluds van holle wegen en droogdalen zijn ideale locaties om dassenburchten aan te leggen. Bovendien biedt het landschap veel en gevarieerd voedsel met de dichtbij gelegen akkers.Deze (oude) dassenburcht ligt hier dan ook niet voor niets!
12Bronwater
In dit bosje langs de weg is een bron: waar het Diependaler bronwater vandaan kwam.In Diependal genoot Heimans van het heerlijke bronwater dat daar zo maar uit de grond borrelde. Als je het pad links naar beneden inloopt kun je net als Heimans op zoek naar de bijzondere goudveil. Ga daarna weer terug naar boven, naar de weg en vervolg het pad naar het bos.
13Onderste Bos
Het Onderste Bos, van huidig eigenaar Staatsbosbeheer, is al vroeg ontdekt door Eli Heimans. De bomen zijn soms gezegend met een kruis.In dit deel staan vooral beuken met op de ondergrond hulst. Als je even stil staat en goed rond kijkt, zie je misschien een buizerd vliegen!En voor de nieuwsgierigen onder ons. Ja, er is ook een Bovenste Bos! Omdat dit hellingbos dichter bij Eperheide ligt, kreeg het de toevoeging 'onderste'.
14Kapvlakte
Bijna boven gekomen, zie je een plateau waar het bos is open gemaakt. Hier groeit de struikheide en komen lariks en berkjes weer tevoorschijn. Geniet even van de omgeving vanaf het bankje. Nog hoger zie je veel varens de bosbodem bedekken. Eromheen zie je lariks, dat geplant is voor houtproductie.
15Dolines
Langs het pad zie je grote gaten: dolines. Dit is een soort zinkgat, dat ontstaat als er ineens een stuk grond in het landschap wegzakt omdat de bodem in de omgeving ondermijnd is.Dolines komen het meest voor in gebieden met kalksteen in de bodem, zoals hier in het Mergelland. Regenwater sijpelt in de bodem en lost de kalk langzaam op, waardoor er onder de grond holen en grotten ontstaan.Die holen en grotten kunnen zo groot worden dat ze het gewicht van de aarde die erbovenop ligt, niet langer kunnen dragen. Dan storten ze in en zakt de aarde weg, met deze gaten tot gevolg.
16Van heide naar bos
Vanaf de heide van Staatsbosbeheer ben je ongemerkt gemengde bos van Natuurmonumenten ingelopen: het Bovenste Bos. Hier loop je langs bomen als lariks, eik, fijnspar en berk. Op de ondergrond zie je adelaarsvaren met braamstruiken.
17Herrgottsbeuk
Op de grens met België, aan de rand van het bos, staat een wegkruis: een aandenken aan Herrgottsbeuk: een beuk die in 1929 is gesneuveld door brand. De naam laat zich verklaren: dit is ongeveer het hoogste punt van Epen, de boom stond hier uit respect voor God, dicht bij God. Heimans noemde in zijn boek dat in 1911 de pastoor in Epen nog Duits sprak. Het was dus lang Duitstalig gebied. in het najaar van 2014 wordt de beuk herplant in het kader van ode aan Eli Heimans. Je loopt hier enkele honderden meters pal langs de grens met België. Verderop wordt de grens aangegeven met een manshoge grenspaal.
18Dood hout leeft
In dit bos zie je veel dood hout staan en liggen. Het dood hout is noodzakelijk voor een gezond en soortenrijk bos. Tal van dieren en planten zijn voor hun voortbestaan afhankelijk van dood hout: vogels, zoals spechten en andere holenbroeders, vleermuizen en vele insecten- en paddenstoelensoorten vinden een leefplek op of in een dode boom.VuursteenIn dit bos is de onderlaag van vuursteen met daarop een bodem met veel voedingswaarde. Daarop groeit onze lieve vrouwe bedstro, aronskelk, nagelkruid en veldbies. Hier in het bos kun je ook dassenburchten vinden.
19Groeve
De route gaat naar hier naar links, maar als je even naar rechts afwijkt vind je dit bijzonder geologisch monument: Groeve Bovenste Bosch. Het is een van de weinige plaatsen waar de witte kalksteen uit het oudste deel van de formatie van Gulpen zijn vrijgemaakt. De kalk werd vooral als meststof gebruikt.
20Terzieterbeek
De Terzieterbeek is één van de zijbeken van de Geul; één van de bronnen. Deze meanderende beek, waar grond aanspoelt aan de ene kant en grond wordt weggenomen aan de andere kant is zeer dynamisch. Door de afwisseling van laag- en hoogwater is de biodiversiteit groot. Langs de beek groeien struiken als meidoorn, sleedoorn, bosroos en vlierbes.RietdorpHet beekje loopt door buurtschap Terziet. In de 14e eeuw werd dit buurtschap aangeduid als Rosit of Rosyt. Die naam is waarschijnlijk afgeleid van het woord ‘rausa’, wat ‘riet’ betekent.
21Struinen door de wei
Je bent hier weer vlak bij de Belgische grens. Hier duiken we het weiland in over het wandelpad naar de Kuttingerweg. Beethoven in de natuurLet onderweg goed op of je vogels ziet. Wie weet zie je de rode wouw overvliegen. Herkenbaar aan de roodbruine kleur en zijn gevorkte staart!De geelgors is een prachtige opvallende vogel. Als je de geelgors hoort zingen, dan weet je waar Beethoven de inspiratie vandaan haalde voor zijn 5e symfonie!Verderop ligt een hoogstam fruitboomgaard. Behalve dat er heerlijk fruit van komt en de cultuurhistorie bewaard blijft, is het valfruit ook nog heerlijk voedsel voor de dassen die hier leven!
22Droogdal
Aan je linkerkant zie je een droogdal liggen: een langgerekte laagte die aan een beekdal doet denken.Maar een droogdal ontstaat door de erosie van afstromend regenwater. Dit dal is in de ijstijd ontstaan, het smeltwater kon niet wegzakken in de grond en bij het wegstromen nam het water grond mee. In het hart van het dal ligt een beekje, waar onder meer beekpunge groeit. We noemen droogdalen zo, omdat er tegenwoordig geen noemenswaardige rivier of beek meer doorheen stroomt, het is met recht een droog dal.
23Machtige eik
De grote oude eik hier midden in het veld is bepalend in het landschap. Vroeger werd een solitaire boom of bomengroep aangeplant als schaduwboom voor het vee of om het landschappelijke beeld compleet te maken. Ook werd een solitaire boom regelmatig op de hoek van het perceel aangeplant als afbakening (grensboom). Een boom is een stuk moeilijker te verplaatsen dan een grenssteen!
24De z van zwaluw
In het Geuldal vind je veel beken, waar de boerenzwaluw en de huiszwaluw leem vinden om hun eigen 'huis' te bouwen. De zwaluw bouwt zijn nest van klei of leem aan de buitenkant van gebouwen, vaak onder een richel of dakgoot. Ze verblijven zowel bij Tergracht als in gebouwen van 't Zinkviooltje.Lange staartZwaluwstaarten lopen mooi uiteen in twee lange punten. Bij de boerenzwaluw zijn de staartpunten veel langer dan bij de huiszwaluw. Dit zie je goed als ze overvliegen. Met de staartpunt van de zwaluw ben je ook bij het laatste punt van deze wandelroute gekomen. Wij hopen dat je genoten hebt van deze bijzondere wandeling!