'Als het bewolkt is, spreiden ze zo mooi hun vleugels'
“Niet te tellen, wat zijn er veel vandaag, het kan niet op!” Opgetogen zigzaggen Elly Schipper en Niek Oele voorzichtig door het koninginnekruid, een echte ‘vlinderhotspot’. Als vrijwilligers voor Natuurmonumenten Zeeland monitoren ze op de Middelplaten en die dag zijn de omstandigheden perfect. We worden al gelijk verwelkomd door het landkaartje, gevolgd door zwartsprietdikkopjes, diverse soorten blauwtjes en zandoogjes. In een ander deel met lagere vegetatie vliegen de opvallende sint-jansvlinders voor ons uit. “Je hebt geluk, we hebben nog nooit zoveel vlinders hier gezien en doordat het een beetje bewolkt is, kun je ze allemaal met open vleugels bewonderen. Geweldig!”
Tekst en beeld: Ans Goorden
Zomerkleed, geurstrepen en stippen
Als we bij de Middelplaten aankomen, wijst Niek blij verrast naar het landkaartje op een bloem. Niek: “Die hebben we hier nog niet vaak gezien. Kijk, nu is hij in zomerkleed met het landkaartachtige patroon tegen een donkere achtergrond, het voorjaarskleed heeft daarentegen feloranje. Echt bijzonder dat deze vlinder twee totaal verschillende verschijningen heeft”. Niek telt ook onder andere voor de Vlinderstichting, die met strakke normen werkt. “Bij Natuurmonumenten gaat het er vooral om te weten welke soorten ergens voorkomen en in de ruige natuur moet je wel flexibeler te werk gaan. Vlinders zijn zo actief dat het lastig kan zijn om sommige soorten te determineren. Verschillen zijn soms heel opvallend: bij het oranje zandoogje heeft alleen het mannetje de diagonale geurstrepen. Ook aan de stippen kun je een variant herkennen, zo heeft het Oranje zandoogje twee witte in een zwart vlak en het bruin zandoogje maar één.” Duidelijk herkenbaar aan vorm en kleur is de gehakkelde aurelia die voor ons opdoemt. Elly wijst op de opvallende kleuren en tekening van een dagpauwoog. “Deze vlinder heeft de brandnetel als waardplant, waarop ze de eitjes legt. Ook de rupsen zijn ervan afhankelijk, het is dus belangrijk dat er brandnetels zijn.” Vlak na elkaar zien we het bruin blauwtje, het icarusblauwtje en Niek herkent ook het boomblauwtje. Elly toont het verschil op een vlinderkaart: “Kijk, je ziet het aan het stippenpatroon bij gesloten vleugels. De mannetjes en vrouwtjes zijn weer heel verschillend, soms best ingewikkeld.”
De sint jansvlinder is een nachtvlinder die overdag actief is.
Begonnen als vogelaars
De telling op de Middelplaten doen Elly en Niek maandelijks 1,5 uur in de periode van maart/april tot augustus. “We zijn heel afhankelijk van het weer. Door de koude lente kwamen de vlinders dit jaar veel later en bij bijvoorbeeld veel wind zijn er haast geen te zien.” Gewapend met verrekijker, camera en notitieblokje banjeren ze door soms moeilijk begaanbare stukken, waarbij ze zich moeten beschermen tegen teken. Elly: “Het is nu het derde jaar dat we dit samen doen. We werden hiervoor benaderd door Natuurmonumenten Zeeland, waar ik al jaren vrijwilliger ben voor het monitoren van vogels op de Bloemdijken.” Ook Niek is begonnen als vogelaar. “Daarnaast raakte ik steeds meer geïnteresseerd in paddenstoelen en kreeg ik belangstelling voor vlinders en libellen. Ik sloot me aan bij de vlinderwerkgroep in Zeeland en tel sindsdien voor meerdere organisaties. Toen Natuurmonumenten voor de Middelplaten vrijwilligers zocht, hebben Elly en ik deze taak op ons genomen. De foto’s die ik tijdens het monitoren maak, kun je zien op Instagram: niek_oele_fotografie
Bijzonder gebied vol diversiteit
Het monitoren gaat verder op de open vlakte, vanwaar je zicht hebt op het Veerse Meer. Al snel zien we overal rood-zwarte sint-jansvlinders vliegen die pas bij het neerstrijken hun kenmerkende druppels tonen. Elly: “Niet te verwarren met de sint-jacobsvlinder die strepen heeft evenals de rupsen die op het Jacobskruiskruid leven. Dat zijn overigens de rupsen die je het duidelijkst ziet: ze zijn zo giftig dat ze zich niet hoeven te verbergen.” Naast allerlei vlinders zijn er veel sprinkhanen en krekels, waarvan er een in de snavel van de graspieper voorbijvliegt en een andere razendsnel omwikkeld wordt door een imposante wespspin: “een vrouwtje, want het mannetje is veel kleiner.” Er blijken veel meer wespspinnen te zitten en ook deze waarneming wordt genoteerd. Elly: “Het is hier zó mooi! Eerder bloeiden de orchideeën en we spotten bijzondere vogels, zoals de havik die daar net voorbij vliegt. Dit beschermde gebied is voor bezoekers alleen toegankelijk tijdens een excursie met gids. Boa’s houden een oogje in het zeil en herkenden ons eerst niet meteen als vrijwilligers. Ik legde het uit, wees hem tegelijkertijd op een onbekende bezoeker die verderop met zijn neus in de planten liep en ik draag trouw mijn Natuurmonumenten-hesje, haha.”
Die zomerdag spotten Elly en Niek in 1,5 uur dertien vlindersoorten: Atalanta, boomblauwtje, bruin blauwtje, bruin zandoogje, dagpauwoog, gehakkelde aurelia, groot koolwitje, hooibeestje, icarusblauwtje, klein koolwitje, landkaartje, oranje zandoogje en zwartsprietdikkopje. Ook nog drie soorten nachtvlinders: bruine daguil, gamma-uil en sint-jansvlinder. Wat fijn dat ook ons beheergebied Middelplaten een vaste vlindertelling heeft.
Wil je zelf vlinders bekijken, maak dan bijvoorbeeld een wandeling in de Zwaakse Weel die door een vlindertuin leidt waar weer twee andere vrijwilligers voor de monitoring zorgen. Wil je een keer met onze gids mee naar de Middelplaten, houd dan onze agenda in de gaten, waarop we onze excursies en andere activiteiten plaatsen.
