Ontwikkelingen ENCI-gebied

Bekijk de update van juli 2025 onder 'Bijdrage aan de kosten'

Kansen voor een uniek natuurgebied

Natuurmonumenten wil de natuur in de ENCI-groeve alle kansen geven om zich te ontwikkelen tot een voor Nederlandse begrippen uniek natuurgebied. Daarnaast willen we het diepe deel van de groeve openstellen voor bezoekers zodat ze kunnen genieten van dit bijzondere deel van de Sint-Pietersberg. Het ontwikkelen van topnatuur en een bijzondere natuurbeleving in de groeve, maakt onderdeel uit van het Plan van Transformatie ENCI-gebied. We werken hier al jaren hard aan samen met Gemeente Maastricht, Provincie Limburg, Sint-Pietersberg Adembenemend (SPA) waarin de omgeving is vertegenwoordigd, Stichting Ontwikkelingsmaatschappij ENCI-gebied (SOME) en Eerste Nederlandse Cement Industrie (ENCI), waarvan de rol de laatste jaren is overgenomen door Limburg Real Estate (LRE).

Plan van Transformatie ENCI-gebied

In 2009 zijn Gemeente Maastricht, Provincie Limburg, ENCI,  Stichting Sint-Pietersberg Adembenemend en Natuurmonumenten, het “Plan van Transformatie voor het ENCI-gebied” overeengekomen. Dit plan richtte zich op de bestemming en inrichting van de groeve, het bedrijventerrein, de overgangszone (het gebied tussen het bedrijventerrein en de diepe groeve) en de kade langs de Maas. En bood het een kader voor omvorming van de groeve, de overgangszone en het bedrijventerrein. In 2010 is de uitvoering van het plan gestart en is de Stichting Ontwikkelingsmaatschappij ENCI-gebied (SOME) opgericht. SOME zag er op toe dat het plan volgens de afspraken wordt uitgevoerd en stond aan de lat voor de ontwikkeling van de overgangszone.

Een deel van het Plan van Transformatie is gerealiseerd. Medio 2018 is de mergelwinning in de ENCI- groeve gestopt en vanaf 2020 heeft Natuurmonumenten het beheer van de groeve overgenomen. De groeve is opgeleverd als een uniek natuurgebied volgens de gemaakte afspraken, de zuidentree met parkeerplaats is gerealiseerd, de overgangszone is opgeleverd, het uitkijkplatform en trap zijn gemaakt. Ook zijn er al wandelpaden aangelegd in de diepe groeve.

Actualisatie Plan van Transformatie en bijbehorende samenwerkingsovereenkomst

Door verschillende omstandigheden konden echter niet alle ontwikkelingsgerichte onderdelen van het Plan van Transformatie ENCI-gebied volgens planning gerealiseerd worden. Zo kon onder andere de overgangszone nog niet ontwikkeld worden omdat de zone later werd opgeleverd en door de strengere regelgeving in verband met stikstof. Door het uitblijven van inkomsten uit de overgangszone kwam het beheer en de openstelling van de groeve in gevaar. Het Plan van Transformatie ENCI-gebied is daarom geactualiseerd. Op 16 februari 2023 hebben alle partijen een handtekening gezet onder de bijbehorende samenwerkingsovereenkomst. Ook Limburg Real Estate (LRE) die het bedrijventerrein in 2022 van ENCI heeft overgenomen.

Bijdrage aan de kosten

Onderdeel van de actualisering van het Plan van Transformatie is het genereren van voldoende inkomsten om de groeve te kunnen beheren, veilig open te kunnen stellen en te grote drukte te voorkomen. In de actualisering zijn verschillende onderdelen opgenomen die inkomsten kunnen genereren:

• inkomsten uit excursies, activiteiten en evenementen (van Natuurmonumenten of derden);
• huur- of erfpachtinkomsten via de horeca;
• voortzetting van betaald parkeren op de parkeerplaats bij Chalet d’n Observant;
• entreeheffing voor de nog te realiseren waterspeelnatuur van OERRR;
• het vragen van een gebiedsbijdrage voor toegang tot de diepe groeve.

Voor de langere termijn zijn een vergaderlocatie, een museum en outdoor activiteiten een mogelijkheid.

Omdat leden van Natuurmonumenten door middel van hun lidmaatschap al bijdragen aan de kosten voor beheer en openstelling van de ENCI-groeve, kunnen zij gratis parkeren op de parkeerplaats bij Chalet d’n Observant en krijgen zij korting op toegang tot de speelnatuur van OERRR en de diepe groeve.

Update juli 2025

Natuurmonumenten heeft de afgelopen tijd een plan gemaakt om de ENCI-groeve op een veilige manier toegankelijk te maken voor bezoekers zonder begeleiding. Het plan 'Levend Krijt, een beleefpad door de ENCI-groeve' bestaat uit een ruim 2,5 kilometer lang beleefpad door de voormalige kalksteengroeve. Op verschillende plekken langs het pad kun je de interessante verhalen van de groeve beleven, zoals over de geologie, de menselijke geschiedenis en over de natuur. Wanneer je een kaartje koopt voor het geplande beleefpad, komt je bijdrage ten goede aan het beheer en een veilige openstelling van de groeve. 

Om Levend Krijt te kunnen realiseren is een omgevingsvergunning nodig waarbij gekeken wordt naar het stikstofeffect dat het project heeft op de natuur. Hoewel er voor dit project maar heel weinig stikstofruimte nodig is, kan de vergunning momenteel niet worden afgegeven. Hierdoor gaat Levend Krijt op korte termijn ook geen inkomsten opleveren. Ook waterspeelnatuur van OERRR kan om dezelfde reden niet gerealiseerd worden en zal voorlopig geen entree-inkomsten opleveren. Het ENCI-fonds – dat Natuurmonumenten in 1995 van de provincie heeft gekregen voor de groeve – is echter bijna leeg, waardoor vanaf 2026 een financieel tekort ontstaat. Momenteel zoeken we samen met de partners van het Plan van Transformatie naar oplossingen om uit de stikstofimpasse te komen en ook om de beheerkosten op een andere manier te kunnen afdekken.

Ambassadeurs

We willen inwoners van Maastricht bij de groeve betrekken, hen de mogelijkheid bieden te genieten van het mooie gebied en tegelijkertijd een rol geven als ambassadeur door hun trots uit te dragen en daarmee te zorgen voor bekendheid bij anderen. Daarom hebben we na overleg met Gemeente Maastricht voor de inwoners van Maastricht een aanbod uitgedacht, waar naast vrije toegang tot de diepe groeve, ook open dagen, een scholenprogramma, beheerdagen en een Maastrichts koffiemoment onderdeel van uitmaken. We hopen zo de inwoners van Maastricht goed te kunnen informeren over de unieke natuur, de recreatiemogelijkheden op de Sint-Pietersberg, het beheer wat Natuurmonumenten uitvoert en ook te binden aan Natuurmonumenten.

Andere onderdelen actualisatie

• Natuurmonumenten is inmiddels eigenaar geworden van de 38+ zone (laagste deel overgangszone tussen diepe groeve en bedrijventerrein, waar het pad van de trap naar Chalet d’n Observant over loopt) en heeft de ontwikkeltaak van deze zone overgenomen van SOME. Natuurmonumenten ziet een geleidelijke ontwikkeling voor zich met meer ruimte voor bezoekersontvangst en een mogelijke ontwikkeling van een museum en een terrein voor bijvoorbeeld sportevenementen en outdooractiviteiten.
• Gemeente is voorlopige eigenaar van de 50+ zone (hoogste deel overgangszone tussen diepe groeve en bedrijventerrein) geworden. Op termijn zet de gemeente de 50+ zone te koop. Plannen van potentiële kopers moeten voldoen aan de afspraken die gemaakt zijn in de actualisatie van het Plan van Transformatie.
• Met het wegvallen van de ontwikkeltaak van Stichting Ontwikkelingsmaatschappij ENCI-gebied blijft de toezichthoudende taak in het gebied over. Geconcludeerd is dat voor de toezichthoudende taak een stichting zoals SOME niet meer noodzakelijk is. De Stichting Ontwikkelingsmaatschappij ENCI-gebied wordt opgeheven. De controlerende taak van SOME wordt overgenomen door een bestuurlijke stuurgroep waar gemeente Maastricht, provincie Limburg, LRE, SPA en Natuurmonumenten deel van uitmaken.
• Natuurmonumenten gaat samen met de andere partners van het Plan van Transformatie verkennen hoe autoverkeer teruggedrongen en openbaar vervoer geïntensiveerd kan worden, en welke mogelijkheden er zijn voor alternatief vervoer.

Bedrijventerrein

Belangrijk onderdeel is de toekomst van het bedrijventerrein naast de groeve. LRE heeft de architectenbureaus Mecanoo en Rademacher de Vries een ambitiedocument op laten stellen voor het bedrijventerrein. Op basis hiervan is een Ruimtelijk Kader ENCI-terrein opgesteld dat is vastgesteld door Gemeente Maastricht.