Kwaliteitstoets Meertje de Waal

Meertje de Waal ligt op Voorne-Putten, dicht bij Rockanje en iets oostelijk van het natuurgebied Voornes Duin. Het gebied is een restant van een voormalige getijdenkreek die een verbinding tussen de Brielse Maas en het Haringvliet vormde: de Strype. Sinds afsluiting van de kreek in 1350 door de aanleg van de Vleerdamsedijk, is het karakter van het gebied veranderd. Zoute invloeden en dynamiek zijn fors afgenomen. Het gebied is sinds 1929 in bezit van Natuurmonumenten. Meertje de Waal is ruim 26 hectare groot en bestaat tegenwoordig uit verzoet open water, omringd met een rietmoeras en gras- en hooilanden.

Het gebied is gesloten voor publiek. Dit heeft te maken met de beperkte omvang, de voor recreanten slechte terreinomstandigheden en de verstoringsgevoeligheid voor met name watervogels. Het gebied is wel te overzien vanaf de Vleerdamsedijk.

In Meertje de Waal komt nog altijd zouttolerante flora voor. Dit kan gezien worden als overblijfsel uit de tijd dat er nog sprake was van zoutinvloeden. Sinds de aanleg van de Vleerdamsedijk is de directe zoutinvloed in de voormalige kreek weliswaar verdwenen, toch zijn er nog altijd plekken waar zout in de bodem aanwezig is en waar mogelijk zoute kwel aan het oppervlak komt. Dit is de reden dat er zoutminnende soorten als aardbeiklaver, zilte schijnspurrie en melkkruid te vinden zijn. Er kan in het beheer niet actief worden gestuurd op zoutaanvoer. Het is daarom de verwachting dat zilte flora nog lang stand kan houden, maar op de langere termijn uiteindelijk zal verdwijnen.

De flora op het vochtig hooiland ontwikkelt zich positief. Een aantal soorten heeft zich nieuw gevestigd of nemen toe (bijvoorbeeld brede orchis, echte koekoeksbloem, gevleugeld hertshooi, kamgras en rietorchis). De kwaliteit van de flora op het grasland is helaas nog steeds niet goed, maar gaat wel licht vooruit. Met de riet- en moerasvogels gaat het goed. Er was hervestiging van blauwborst en de nieuwvestiging van roerdomp, bruine kiekendief en cetti’s zanger. Deze positieve trendbreuk kan voor een groot deel worden verklaard door gewijzigd beheer. Het niet meer jaarlijks maaien van het westelijk rietland voor commerciële rietteelt pakt duidelijk positief uit voor rietvogels.

Met de weidevogels gaat het minder goed. De kievit, graspieper, gele kwikstaart en scholekster verdwenen uit het gebied als broedvogel. Deze achteruitgang is deels een afspiegeling van de afgenomen graslandkwaliteit door achterstallig beheer. Het aantal broedende eenden is de laatste jaren iets afgenomen terwijl het aantal broedende ganzen is toegenomen.Uit metingen blijkt dat de waterkwaliteit van het meertje niet goed is. Het water is zeer voedselrijk door het hoge stikstof- en fosforgehalte, als gevolg van instroom van water vanuit het poldergebied. De concentraties stikstof en fosfor zijn de laatste jaren gelukkig wel fors gedaald.

In Meertje de Waal werden in 2022 10 vissoorten aangetroffen. Qua biomassa is karper het meest algemeen, gevolgd door zeelt, snoek en rietvoorn. Qua aantallen zijn rietvoorn en zeelt het meest algemeen, gevolgd door marmergrondel (exoot).

Op grond van de gevonden ontwikkelingen in het gebied werd op de toetsdag uitgebreid gediscussieerd over de voor- en nadelen van allerlei beheermethoden. Voor de leken in de groep was het bijzonder om te horen met hoeveel, vaak tegenstrijdige, flora- en fauna belangen rekening moet worden gehouden bij het beheer van een dergelijk klein natuurgebied. Een voorbeeld hiervan: de, hierboven beschreven, positieve effecten van het niet meer jaarlijks maaien van het westelijk rietland op de rietvogels, gaan bijvoorbeeld gepaard met negatieve ontwikkelingen in de flora in dat gebiedsdeel. Wat weegt zwaarder: veenmosrietlandontwikkeling of overjarig rietland voor rietvogels? Zo waren er meerdere interessante discussiepunten waarop uiteindelijk actiepunten werden geformuleerd. Vanuit de ledencommissie werd voorgesteld om te zoeken naar mogelijkheden om omwonenden van Meertje de Waal beter op de hoogte te houden van ontwikkelingen in het gebied.