Column] Beestjes van De Bruin – Het zeldzame paardbeest

Het beest dat me de afgelopen tijd weer verwonderde is misschien wel het meest zeldzame beest in het Fochteloërveen. Ze zijn namelijk zeldzamer dan neushoorns! Na de tweede wereldoorlog waren er nog maar 50 van deze beesten. Ze liepen in Zuid-Engeland, in Exmoor. Ze werden tot 1850 “horsebeasts” genoemd. Deze paardbeesten noemen we tegenwoordig Exmoor pony’s. Maar ik vind paardbeest eigenlijk een veel mooiere naam. Er zijn inmiddels weer naar schatting 3000 exemplaren, waarvan zo’n 1000 in Nederland. 

Deze paardbeesten hebben nog veel eigenschappen van het uitgestorven wilde paard. Het Europese wilde paard heeft een paar miljoen jaar geleefd in de open steppen en open bossen van Europa. Helaas is door toedoen van de mens, net als veel grote dieren, het wilde paard uitgestorven. Maar een groot deel van de genen leeft voort in onder andere het paardbeest. Ze worden beschouwd als één van de meest primitieve paardenrassen dat nog leeft in Europa. Eigenlijk is het geen paard maar een pony omdat ooit iemand heeft bedacht dat paarden een schofthoogte hebben van 148 centimeter of meer. En de schofthoogte van paardbeesten zit daar net onder en dan is het een pony. Mensen en paarden/pony’s hebben een bijzondere band, want het is het enige dier met een hoofd en benen terwijl alle andere dieren een kop en poten hebben. Mensen hebben het paard/pony ooit bestempeld als een edel dier. 

In het Fochteloërveen worden deze paardbeesten ingezet als grazer. Ze creëren een geweldige variatie in structuren. Ze lopen veel en maken daardoor wissels. Met hun dubbele rij tanden grazen ze hier en daar veldjes heel kort af, waardoor er veel kruiden kunnen groeien die anders snel worden overwoekerd door grassen. Ze poepen doorgaans op vaste plekken, de latrines. Deze plekken worden minder begraasd, hier is plaats voor ruigtekruiden. Waar ze een zandbad nemen creëren ze open zand. Ze eten een enorme variatie aan verschillende planten, vruchten en boomschors. Het zijn geen herkauwers en hebben daardoor een ander dieet dan bijvoorbeeld runderen. 

Als je ze ziet lopen in het veld. Probeer dan eens of je de leidhengst kan vinden. Hij straalt kracht uit en heeft een groep van vijf tot tien dames om zich heen. Hij heeft namelijk een harem. Vaak loopt hij achter de groep. Het kan zijn dat een haremgroep meerdere hengsten in de groep heeft opgenomen. Dat doen ze als er bijvoorbeeld wolven in de buurt zijn. Als soort adjudanten helpen ze de leidhengst om zijn haremgroep te beschermen. 

Bij gevaar neemt de leidhengst de leiding, maar op andere momenten kan ook een van de merries de leiding nemen. Vooral de oude merries zijn belangrijk want zij hebben de meeste kennis. Zij weten waar je het beste kan drinken en waar je het beste voedsel kan vinden. 

De pubers en vrijgezelle hengsten vormen ook groepen. Al deze groepjes lopen soms bij elkaar en dan lijkt het een grote groep, maar in werkelijkheid zijn het allemaal verschillende sociale groepen. De organisatie en sociale samenhang in paardenkuddes is ingewikkelder dan veel mensen denken. 

Paardbeesten lopen in het Fochteloërveen op twee plaatsen. Dierverzorging is een vak apart en daarom werken we samen met partijen die daar verstand van hebben. In het Compagnonsveld lopen dieren van het bedrijf Mekologisch uit Ravenswoud en in de Stallaan lopen dieren van melkveehouder Jappie Riedstra. In het Compagnonsveld zijn we sinds vorig jaar overgestapt op een sociale kudde. Dat betekent dat hier niet één hengst loopt maar drie; een oudere hengst die vooralsnog de leidhengst is en twee jongere hengsten. De dieren gaan de komende jaren zelf een sociale structuur opbouwen. Op deze manier is hun gedrag natuurlijker en zijn ze weerbaarder tegen wolven. 

Spot jij deze paardbeesten of Exmoor pony’s? Observeer ze maar eens een tijdje en laat je verwonderen!

Meer Beestjes van De Bruin?

Wil je eerdere columns lezen van Jacob de Bruin? Kijk dan op Beestjes van De Bruin, helemaal onderaan de pagina.