Fochteloërveen blijkt lek
Een aantal damwanden in het Fochteloërveen blijkt kapot, waardoor het water uit de kern van het Fochteloërveen weglekt. Hierdoor verdroogt het veen in snel tempo, verdwijnen zeldzame planten soorten en komt veel CO2 vrij. Dat blijkt uit een uitgebreide inventarisatie van de damwanden. Omdat het Fochteloërveen hoger ligt dan de omgeving, houdt een stelsel van 77 kilometer aan damwanden het regenwater in het gebied. ‘We maken ons grote zorgen,’ reageert boswachter Marjan Dunning van Natuurmonumenten. ‘We gaan het grootste lek deze week dichten’. Ondertussen zoekt Natuurmonumenten naar mogelijkheden en financiering om het Fochteloërveen duurzaam waterdicht te krijgen.
Zeldzaam hoogveen
‘Het Fochteloërveen is een parel op de grens van Drenthe en Friesland’, vertelt Dunning trots. ‘Jaarlijks komen tienduizenden mensen genieten van het veen, het weidse uitzicht en de bijzondere natuur.’ Het Fochteloërveen is een van de laatste hoogveengebieden van Nederland en vanwege de bijzondere natuurwaarden aangewezen als Natura2000 gebied. Het gedeelte met hoogveen is 845 hectare groot. Daar groeien zeldzame planten als lange zonnedauw, eenarig wollegras en bultvormende veenmossen. Het wollegras biedt voedsel voor de rupsen van de grootste populatie van het zeldzame veenhooibeestje. Voor bedreigde vogelsoorten zoals het paapje en het porseleinhoen is het Fochteloërveen onmisbaar en het is het belangrijkste broedgebied van de kraanvogel in ons land. Schoon en voldoende regenwater speelt de sleutelrol in een gezond hoogveen. Veenmossen houden het water vast en vormen hoge bulten. Een gezond hoogveen groeit jaarlijks een millimeter. Het Fochteloërveen kan in dat geval jaarlijks 3.300 ton CO2 vastleggen.
Klimaatbom
Het hoogveen in het Fochteloërveen heeft in de afgelopen eeuwen een dik pakket veen gevormd, van gemiddeld een meter dikte. Naar schatting ligt daarin vijf megaton aan CO2 opgeslagen. Omdat het veen in de omgeving is afgegraven en door ontwatering voor de landbouw verder is ingeklonken, ligt het Fochteloërveen als een omgekeerd soepbord in de omgeving. Het veen ligt op sommige plekken meer dan vijf meter hoger dan de omgeving. Als het hoogveen verdroogt, oxideert het veen en komt het opgeslagen CO2 in de atmosfeer terecht. ‘Je kan het veen zien als een klimaatbom. Als we het niet nat kunnen houden, komt in de loop van de tijd al dat CO2 vrij. In plaats dat het veen dan CO2 vastlegt, draagt het bij aan de klimaatverandering,’ legt Dunning uit.
Zeldzame paapje in het hoogveen
Sawa systeem
Omdat het Fochteloërveen hoger ligt dan de omgeving heeft Natuurmonumenten in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw een stelsel van houten damwanden aangelegd. Een kade van veengrond bedekt de damwanden. De hoogteverschillen tussen de compartimenten zijn maximaal een halve meter tot een meter. De kern van het gebied ligt op 12 meter boven NAP, terwijl het omringende landbouwgebied op veel plekken meer dan 5 meter lager ligt. Door veenoxidatie daalt de bodem in het landbouwgebied jaarlijks een centimeter verder, waardoor het hoogteverschil steeds groter wordt.
Lek
Uit een inventarisatie blijkt dat een groot deel van de houten damwanden er slecht aan toe is. Door te lage waterpeilen is het veen dat de damwand afdekt verdroogd en verdwenen en het hout sneller gaan rotten. In de kern van het Fochteloërveen is een lengte van 120 meter aan damwand scheef gezakt, waardoor het water wegstroomt en het waterpeil 30 centimeter te laag staat. Hierdoor verdroogt het hoogveen en vindt veenoxidatie plaats. De droge zomer van afgelopen jaar heeft de toestand verslechterd. ‘We gaan volgende week de grootste gaten dichten,’ licht Dunning toe. ‘Daarna komt de grootste uitdaging: de komende jaren moet een groot deel van de 77 kilometer aan damwanden worden vervangen.’ Natuurmonumenten zoekt naar een duurzame oplossing, die ervoor zorgt dat het Fochteloërveen waterdicht wordt. Cynisch concludeert Dunning: ‘Als we niks doen verandert het Fochteloërveen in het Droogteloërveen.’
