Vleermuizen tellen
“Zie je ‘m niet?” Ik sta een beetje dommig naar een scheur aan de binnenkant van de kazemat op Fort Kijkuit te kijken. Ik zie niets. Naast me staat mijn collega Annemieke; ecoloog en deskundige op het gebied van vleermuizen. Bemoedigend schijnt ze met haar zaklamp in de scheur. En ja hoor, daar blijkt een grootoorvleermuis te hangen.
Vandaag mag ik met Annemieke meelopen tijdens een vleermuizentelling op Fort Kijkuit. Elk jaar houdt Natuurmonumenten nauwkeurig bij hoeveel en welke vleermuizen er in haar forten overwinteren. En dat is geen makkelijk werkje! Als vleermuizen hun vleugels spreiden, lijken het nog dieren van enige omvang, maar in elkaar gedoken in de overwinterpositie passen ze in de kleinste gaten en scheuren. Wat het zoeken ook niet eenvoudig maakt: veel vleermuizen hebben graag dekking aan de voor- én achterkant als ze in winterslaap gaan. Concreet betekent dit dat ze graag in spleten, gaten of richels gaan hangen. Dat hangen kost overigens geen enkele moeite voor vleermuizen. Met de nagels aan hun achterpoten hechten ze zich aan de wand en vervolgens gaan de spieren, die ze voor het hangen gebruiken, op slot. Hangen heeft veel voordelen: het is veiliger én vanuit een hangende positie is het wegvliegen een stuk eenvoudiger.
Om het de vleermuizen wat makkelijker te maken bij het vinden van een gedekt hangplekje, hebben we in de kazemat op Fort Kijkuit planken aan de muur bevestigd met een paar centimeter tussenruimte. Gedekte plekjes alléén maken nog geen overwinterparadijs, daar is meer voor nodig. Om goed te overwinteren hebben vleermuizen een constante temperatuur nodig: zo tussen de 5 en 10 graden. Misschien wel nóg belangrijker is dat het verblijf vochtig moet zijn, zodat de beestjes niet uitdrogen. Om de luchtvochtigheid te bevorderen leggen we in de kazemat daarom folie met zand en water neer.
Ik mag van Annemieke niet te lang dichtbij de grootoorvleermuis blijven. Vleermuizen zijn zeer gevoelig voor verstoring: mijn lichaamstemperatuur kan er al voor zorgen dat hij uit zijn winterslaap ontwaakt. Het is essentieel dat het ontwaken van vleermuizen samenvalt met de beschikbaarheid van voedsel. Als in het voorjaar de temperaturen weer stijgen en vleermuizen ontwaken, vliegen er -als het goed is- genoeg insecten rond om een flinke winterslaaphonger te stillen. Op dit moment is ontwaken geen goed idee. Dat zou de grootoorvleermuis alleen maar kostbare energie kosten. Tijd om door te lopen en samen met Annemieke op zoek te gaan naar de volgende overwinteraar.
Wil je zien hoe vleermuizen tellen in de praktijk gaat? In de hal van Fort Nieuwersluis (Rijksstraatweg 7B in Nieuwersluis) draait continu een filmpje over het tellen van vleermuizen in het torenfort.
