Natuurherstel in Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven

Stikstof

De afname van biodiversiteit komt onder meer doordat er te veel stikstof in de bodem zit. De bodem is daardoor extra verrijkt met voedingsstoffen. Dat klinkt positief, maar is het niet. Want veel planten die hier van oudsher voorkomen, houden juist van voedselarme omstandigheden. Zij verdwijnen als er te veel voedingsstoffen zijn, waardoor de variatie in planten en dieren kleiner wordt. Bovendien verzuurt de bodem door de stikstof, waardoor steeds minder plantensoorten een geschikt groeiplekje kunnen vinden. Dit gaat ook ten koste van insecten en vogels. 

Eén systeem

Een verdwenen soort is vaak een teken dat er iets mis is. In de natuur hangt alles met elkaar samen. Planten, dieren én mensen zijn onderdeel van hetzelfde ecosysteem. Gaat het slecht met de natuur, dan staat onze eigen leefomgeving onder druk: schone lucht, schoon water, een gezonde bodem en een mooi landschap. Daarom voeren we op de Weerter- en Budelerbergen & Ringselven werkzaamheden uit om een gezonder natuurgebied te krijgen, waar zo veel mogelijk soorten zich thuis voelen.

Voedingsstoffen

Het is belangrijk dat het hoogveenbos genoeg water krijgt. Tegelijkertijd mogen in dat water niet te veel voedingsstoffen zitten. Daarom doet Bosgroep Zuid Nederland eerst onderzoek in een nabijgelegen perceel, net ten westen van het hoogveenbos. Dit perceel was eerst in agrarisch gebruik. Nu is het eigendom van Natuurmonumenten. Het onderzoek moet aantonen welke maatregelen het beste voorkomen dat voedselrijk water van hier naar het hoogveenbos stroomt. 

Naaldbos

Langs de randen van het hoogveenbos halen we naaldbomen uit een bosperceel met naald- en loofbomen weg. Hierdoor blijft het gebied natter, want de naaldbomen nemen veel water uit de bodem op. Door de naaldbomen weg te halen, neemt de kwaliteit van het bos toe.

Rabatten

In de Kruispeel hebben we een aantal greppels gedempt of afgedamd. De greppels lagen tussen zogenaamde rabatten. Dat zijn opgehoogde stroken in het natte bos, gemaakt van de grond die vrijkwam bij het graven van de greppels. Waarschijnlijk zijn ze halverwege de vorige eeuw gegraven om het gebied te verdrogen en geschikt te maken voor bosbouw en agrarische activiteiten. Maar tussen de rabatten werd zoveel water afgevoerd, dat het hoogveenbos hier dreigde te verdrogen. Door de greppels in te dammen of te dempen, houden we het water langer vast voor de bijzondere soorten in het bos. 

Kalkrijk water

Het galigaanmoeras is onder meer te danken aan het kalkrijke water in combinatie met voedselarm water dat uit de omliggende heide toestroomt. Via de Zuid-Willemsvaart en de Hamonterbeek komt water het moerasgebied binnen. Aan de zuidkant komt bovendien water vanuit het kanaal via de bodem aan de oppervlakte.

Daardoor groeien langs de vennen bijzondere soorten. Behalve galigaan zijn dat bijvoorbeeld ook kruipende moerasweegbree, ongelijkbladig fonteinkruid en beenbreek. Maar omdat het gebied afhankelijk is van lokale kwelstromen in combinatie met voedselarm regenwater, is de waterkwaliteit niet constant. Daarom onderzoeken we hoe we het watersysteem kunnen verbeteren. En of we ons beter kunnen richten op uitbreiding van galigaanmoeras, of juist op versterking van de omliggende vegetatie. 

Moeras wordt bos

Aan de zuidkant van de Loozerheide, ten noorden van de Tungelroyse beek en de Kempenweg, groeien berken en elzen aan de rand van het galigaanmoeras. Ook groeien er steeds meer jonge boompjes en struiken. Daardoor verdroogt en verlandt het moeras. Langzaam maar zeker verandert het moeras in bos. 

Om het moeras te behouden, halen we een deel van de berken en elzen weg. We maken langs de weg twee stroken van ongeveer 50 meter vrij. In de meest verruigde delen halen we een laag organisch materiaal weg. Daarnaast gaan we hier en daar maaien. Door die werkzaamheden blijft het moeras vochtig genoeg om de bijzondere soorten te behouden en versterken. 

Maaien

Door riet en kleine boompjes veranderen de zwakgebufferde vennen langzaam maar zeker in bos. Om de verbossing en verruiging terug te dringen, gaan we cyclisch maaien. Iedere 3 tot 5 jaar halen we riet en naaldboompjes weg. Het maaisel voeren we af om stikstof uit de vennen te verwijderen. Ook dat draagt bij aan een betere kwaliteit van de vennen. 

Bomen verwijderen

Op twee plekken maken we een zone van 30 meter rondom de vennen vrij van jonge bomen en struiken. We zorgen ervoor dat de zones geleidelijk overgaan van nat naar droog. Want juist in dit soort overgangszones komen veel verschillende soorten planten en dieren voor. Ook halen we naaldbomen weg. Daardoor blijft er meer water over voor de vennen en komen er minder jonge boompjes. 

Grond afgraven

Tegelijk met het verwijderen van de bomen wordt vlakbij het Ringselven een deel van de toplaag weggegraven. De grond gebruiken we om in hetzelfde perceel rabatten dicht te maken of af te sluiten. Dat zijn opgehoogde stroken grond met daartussen greppels, waardoor veel water wegloopt. Door de combinatie van afgraven en dichtmaken blijft water langer in het gebied. Overgebleven grond voeren we daarna af. 

Ook langs de doorgaande weg ten westen van de Havenweg halen we een groot deel van de bomen weg om verdamping van het water in de bodem tegen te gaan. Door de natte grond kan het pijpenstrootje, een grassoort die nu allerlei zeldzame soorten verdringt, minder goed groeien. Soorten als gagel, snavelbies en galigaan krijgen juist meer ruimte. Zo krijgt dit prachtige gebied meer kans om zich goed te ontwikkelen. 

Slib verwijderen

Tot slot halen we slib uit het water. Het slib bestaat uit opgehoopt organisch materiaal, dat iedere 10 tot 20 jaar uit de vennen gehaald moet worden. Dat doen we in 3 opeenvolgende jaren, steeds in maar een deel van het ven om de aanwezige soorten dieren en planten te behouden. En pas na grondig onderzoek naar de samenstelling van de sliblaag. 

Bodembroeders

Amerikaanse vogelkers is een soort die van nature niet hier voorkomt. De plant woekert erg, waardoor hij de inheemse beplanting verdringt en de bossen langzaam dichtgroeien. Bodembroeders zoals de nachtzwaluw en boomleeuwerik hebben daardoor steeds minder plek. En dat terwijl het gebied is aangewezen als Vogelrichtlijngebied en van belang is voor deze soorten. 

We willen én moeten dus aan de slag om de Laurabossen gevarieerder en toekomstbestendiger te maken. Dat doen we gefaseerd: niet overal tegelijk, maar ieder jaar in een deel van het bos. In 2025 bereiden we de werkzaamheden voor, in 2026 en 2027 vindt de uitvoering plaats.