Unieke akkerflora terug op landgoed Haarzuilens

Uniek in Nederland

Op het landgoed Haarzuilens in Utrecht zijn dankzij een samenwerking van Natuurmonumenten en de provincie Utrecht zeldzame akkerplanten en karakteristieke vogelsoorten zoals de kievit terug. Tim van den Broek is ecoloog bij Natuurmonumenten en betrokken bij het natuurherstelproject: “Er staan hier 30 karakteristieke akkerplanten. Zoveel soorten bij elkaar vind je bijna nergens in Nederland! Er komen uit heel Nederland mensen naar Haarzuilens om bepaalde plantensoorten te zien, zoals de kleine wolfsmelk, naaldenkervel en akkerboterbloem.”

Van landbouwgrond naar kruidenrijke akkers

De grond rondom kasteel de Haar in Haarzuilens, gelegen in het noordwestelijke puntje van de gemeente Utrecht, was vroeger landbouwgrond. Toen het landgoed in 2000 bij Natuurmonumenten in beheer kwam, viel de diversiteit van de aanwezige akkerplanten meteen op. Dat is bijzonder, vertelt Van den Broek: “Het gaat niet goed met de akkerflora. Zeker de kruidenrijke akkers op kleigrond, zoals op Haarzuilens, kom je nog weinig tegen. Daarom is het zo belangrijk om deze te herstellen.”

Behoud van bedreigde soorten

De flora in Haarzuilens is hersteld met behulp van actieve soortenbescherming, een onderdeel van de SKNL-regeling van de Provincie Utrecht. Deze subsidieregeling vergroot de biodiversiteit in onze provincie en bevat sinds 2018 ook het onderdeel actieve soortenbescherming. Dit onderdeel richt zich specifiek op het behoud van bedreigde soorten en hun leefgebied. Het behoud van biodiversiteit is essentieel voor een gezonde, groene leefomgeving.

Biodiversiteit

Akkerflora zijn planten die, tussen de gewassen door, op en rondom akkers groeien. Van den Broek: “Planten die aan akkers gebonden zijn, zijn overal in West-Europa bedreigd. De huidige landbouw is zo efficiënt dat er geen ruimte is voor akkerflora. De percelen zijn veel groter geworden. Vanuit kostenoogpunt is dit begrijpelijk, maar er is wel veel natuur verloren gegaan. Ik vind het fijn dat de provincie Utrecht biodiversiteit stimuleert. Met financiële hulp van de provincie hebben we hier in Haarzuilens de prachtige akkerflora kunnen herstellen.”

 

Natuur op de eerste plaats

In Haarzuilens zijn de percelen relatief klein en wisselen elkaar af. Akkers met zeldzame akkerplanten, veldjes voor begrazing, akkers voor vogels en een perceel vol met de bijenplant phacelia zijn naast elkaar te vinden. “Hier kunnen we kleinschalig werken en staat de natuur op de eerste plaats. Daardoor is er nog ruimte voor zeldzame soorten, zoals kwartel, rugstreeppad en eironde leeuwenbek,” vertelt Van den Broek.

Zorg en toewijding

Natuurmonumenten optimaliseert de omstandigheden op de akkers, zodat planten en vogels hier fijn kunnen leven. Ook zijn er zaden van zeldzame akkerkruiden verzameld en hier uitgezaaid. De akkers spelen een bijzondere rol in het behoud van dieren en planten. Elke keuze wordt gemaakt met het belang van de aanwezige planten en dieren op de eerste plaats. Welke gewassen er verbouwd worden, wanneer deze worden ingezaaid en geoogst, waar de greppels gegraven worden, elke keuze kan invloed hebben op de leefomstandigheden van zeldzame soorten. “Het is vrij specialistisch werk,, maar met veel zorg en toewijding kun je wel hele goede resultaten boeken, vertelt Van den Broek”

De ingrepen die voor dieren en planten optimale omstandigheden opleveren blijken ook voor de mens positief uit te pakken: er is dankzij de grote variatie veel te zien voor bezoekers van het gebied. “Natuurbehoud, recreatie en cultuurhistorie gaan hier hand in hand samen,” aldus Van den Broek.

Terug in de tijd

“De liefhebbers van zeldzame kruidensoorten kunnen hier heel goed ontwikkelde akkers bekijken. Voor de wandelaar is er een mooi afwisselend landschap te zien. ‘s Zomers staan sommige velden helemaal rood van de klaprozen of blauw van de korenbloemen. Het is alsof je terug in de tijd gaat. Zulke landschappen zie je bijna nooit meer, maar je ziet het wel op 18de eeuwse schilderijen van Van Gogh.”