Boer en boswachter in gesprek: van leraar naar achtste generatie boer bij Hoeve Ackerdijk

Deze keer gaat Natuurmonumenten langs bij boer Bas van den Berg van biologisch melkveebedrijf Hoeve Ackerdijk. Bas van den Berg is de achtste generatie en opvolger en zoon van boer Arie van den Berg met wie de boswachters van Natuurmonumenten al jaren samenwerken. Biologisch boeren doen Bas zijn ouders hier al sinds de vorige eeuw. Weidevogels zoals grutto, kievit en tureluur krijgen hier de ruimte. De graslanden rondom het bedrijf barsten in de lente dan ook van de weidevogelgeluiden. En dat pal tussen de A13 en de Schie en grote steden Rotterdam en Delft! Goede zorg voor de koeien, het land en de weidevogels is een vanzelfsprekendheid, ook voor boer Bas. “Wanneer ik de koeien ga halen in de wei, slaan de grutto’s, kieviten en tureluur alarm. Dat is zo mooi! En dat is gewoon mijn werk”, vertelt hij trots.

“Vroeger had ik rugpijn, nu heb ik spierpijn”, aldus boer Bas van den Berg

Traditie voortzetten

Voor de meeste boeren is het op jonge leeftijd al glashelder. Ze zijn niet weg te slaan bij de boerderijdieren en weten vanaf het eerste moment ‘ik word boer’. Voor Bas van den Berg is het tegenovergestelde waar. Eigenlijk wilde hij nooit boer worden. Bas heeft politicologie gestudeerd en was leraar Nederlands in Brussel. Toen zijn ouders vertelden dat ze het bedrijf gingen verkopen - Arie is 70 jaar -, begon het ineens te kriebelen. Iets wat Bas zelf ook niet had verwacht. Hij vertelt: “Vroeger hielp ik altijd wel op het bedrijf, maar het was nooit mijn intentie om boer te worden. Mijn vader doet veel bestuurswerk. Dan ging hij naar een vergadering en lag er ineens een koe in de sloot, terwijl ik wilde gaan stappen. Dan baalde ik flink.” Maar toen zijn ouders het nieuws vertelden, kon hij het toch ook niet over zijn hart verkrijgen dat het bedrijf na eeuwen uit de familie zou gaan. “Wat ik hier heb ervaren: de ruimte, de dieren, het slootje springen, de vrijheid. Dat gun ik mijn twee kinderen ook!”

Alle handen nodig

Verder gaan met het boerenbedrijf gaf een goed gevoel. Maar hoe? “Dat moest ik nog verzinnen. Ik heb natuurlijk wel altijd gezien hoe moeilijk het was en hoe hard mijn ouders moesten werken. Ik hoefde nooit dagelijks te helpen. Mijn ouders vonden het erg belangrijk dat mijn drie zussen en ik niet nodig waren op de boerderij. Ze wilden niets verplichten. Maar, in de drukke periodes heb je natuurlijk gewoon alle handen nodig. Bijvoorbeeld tijdens het maaiseizoen.”

Het boerenleven in cycli

Wat maakt nu dat het boerenleven zo goed bij je past? “Ik vind de afwisseling zo leuk. De koeien goed verzorgen, van kalf tot pensioen. De kaas maken, van melktobbe tot kaasplank. Je leeft hier in verschillende processen en cycli en dat is erg bijzonder. Je bent met dagelijks werk bezig, maar ook met seizoenswerk en lang jaren-planning. Kaas maken kost 10 weken. Je moet het organisatorisch goed voor elkaar hebben.”

“Vroeger had ik rugpijn, nu heb ik spierpijn”

Die afwisseling is belangrijk voor boer Bas. “Ik ben geen koeienboer. Of alleen een trekkerboer. Ik mag het combineren! 40 uur administratie doen, daar werd ik gek van. Maar 40 uur koeien voeren ook. Vroeger tijdens kantoorwerk had ik rugpijn, nu heb ik spierpijn. En dat is een goed teken!”

Kaas maken in de mobiele kaaswagen op het boerenerf

Kaas maken doet boer Bas zelf. Er staat sinds kort een mobiele kaaswagen op het boerenerf. “Elke kaastobbe is weer anders, dus je moet het recept uitvinden. Jong belegen kaas duurt 10 weken, dus je kunt je indenken dat het even duurt voordat je achter het recept bent!”

Goede kaas maken hangt van veel verschillende stappen af. “De graden, zo snel mogelijk van de ene naar de andere temperatuur, de tijden, de hoeveelheden. Als één stap in het proces net even anders wordt uitgevoerd, is er kans op mislukken en wordt het smeerkaas. Maar als alles wél goed gaat, wat natuurlijk de bedoeling is, dan ga je over op pekelen, drogen en rijpen. Het is echt een delicaat proces, een ambacht.”

Smaak van de kaas

Het moment van maaien heeft ook invloed op de smaak van de kaas. Het voorjaar van 2021 was tot juni nat. “Het was wachten tot we konden maaien. De koeien vinden gras met een hoog suikergehalte lekkerder. Door later maaien nemen de suikers toe, en dit merk je dan echt weer in de smaak van de kaas. Alles is zo verbonden.”

Krachten bundelen

Familie Van den Berg heeft eigen gronden rondom de boerderij en pachten ook land van Natuurmonumenten. Ze zitten onder andere in de weilanden naast Buitenplaats De Tempel en bij het dorpje de Zweth, in de Schiezone. Een gebied dat net is ingericht. De samenwerking met de boswachters van Natuurmonumenten is altijd goed geweest. “Als ik een verbetertip mag geven: we zouden graag meer meedenken tijdens een herinrichtingsproces. Onze expertise kan hier bij helpen”, zegt boer Bas tegen de boswachters.

Stabielere melkprijs

Bas zijn ouders zijn in ’98 biologisch geworden. “Je moet het eigenlijk zo zien”, legt boer Bas uit. “In ons land zijn boeren zo goed geworden in dieren verzorgen, dat bedrijven groter werden en het beheer intensiever. Dit gebeurde ook om genoeg te kunnen verdienen op een lage melkprijs. Mijn ouders hebben toen een grens getrokken.” En dat was best een gespannen tijd, volgens hem. “Ik kan mij herinneren dat zeker die overgangsperiode naar biologisch spannend was. Dan heb je minder inkomsten die je moet overbruggen. Mijn ouders vonden het altijd belangrijk dat hun vier kinderen konden studeren. Gelukkig heeft het allemaal goed uitgepakt en is het een goede keuze geweest. De biologische melkprijs is namelijk stabieler dan de gangbare melkprijs. Dit omdat de melk in Nederland en West-Europa blijft en daar is nagenoeg altijd dezelfde vraag. Gangbare melk gaat de hele wereld over. Daarbij moet je ook bedenken dat een paar cent minder op de melkprijs al zoveel verlies voor een boer kan geven. Het gaat om enorme aantallen. Wij hebben hier 600.000 liter per jaar. En voor een gangbaar bedrijf is dat 1 miljoen liter.”

Dit coronajaar heeft helaas wel een daling teweeg gebracht. “In de horeca is minder besteld. Er kon geen cappuccino uitgeserveerd worden. En dat merk je ook als boer direct.”

Vertrouwen van de consument

Boer Bas levert melk aan FrieslandCampina. “Dit blijven we doen, maar laten zien wat je doet, wordt nóg belangrijker. We zijn al een open bedrijf. Iedereen kan hier komen. We staan ook erg open voor feedback en een gesprek. Dit levert vertrouwen van de consument op.”

Neem een kijkje op het boerenerf

Op het boerenbedrijf vind je een kinderdagverblijf. Het kinderdagverblijf bestaat nu 5 jaar en heeft een grote aantrekkingskracht op ouders die bijvoorbeeld in Delft wonen en werken. Ze zijn bereid om een eindje te rijden. “De grote waarde hier is de rust, maar vooral het goede personeel. Ze hebben tijd en aandacht voor de kinderen.”

Ook kun je de boerenlandroute door de polder wandelen of een kijkje nemen in de boerderijwinkel aan huis. Boer Bas maakt zijn eigen kaas in de mobiele kaaswagen en verkoopt deze naast eieren, weidevogelkaas uit andere delen van het land en zo nu en dan vleespakketten. De winkel wordt in de toekomst uitgebreid, maar is nu al de moeite waard om een kijkje te nemen!

“We gaan de winkel starten, maar willen de producten ook naar de stad brengen. Daarbij richten we ons vooral op Delft en Rotterdam. In de supermarkt let de consument op de prijs, in de speciaalzaken is dit minder aan de orde. Of in de horeca, waar de kaas van Hoeve Ackerdijk op een broodje gezond ligt.”

De boerenfietsroute over het Rotterdams platteland brengt langs Hoeve Ackerdijk. Kijk hier voor de route >>

Verbinden stad en platteland

Het verbinden van stad en platteland is voor de familie logisch en belangrijk. Hoeve Ackerdijk ligt pal tegen Delft aan. Wanneer je de andere kant op kijkt, zie je de skyline van Rotterdam. “Ik wil de mensen uit de stad naar de boerderij halen, laten weten dat je er bent en dat het belangrijk is dát je er bent. Dat ik niet gewaardeerd zou worden door de maatschappij, voel ik totaal niet. We hebben hier zo’n fijne interactie op het boerenerf.”

Ook vindt Bas het niet vervelend dat de consument niet veel van het boerenleven zou weten. “Ik zie het juist als een kans om die verbinding aan te gaan. Zonder zwart/wit te zijn, gangbaar of biologisch tegenover elkaar te zetten. Uitleggen is het beste, en dan kun je de keuze bij de consument laten.”

Lerarenbloed stroomt waar het niet gaan kan

Maar, lerarenbloed stroomt waar het niet gaan kan. We hebben het kinderdagverblijf, de kaas, de koeien, de winkel aan huis. “Wie kan het beste vertellen over het boerenleven en de kaas? Degene die de kaas maakt! Ik hoop echt een educatiefunctie hier te gaan vervullen. Educatie roept. Ik vind het onwijs leuk om met kinderen in de leeftijd tot 12 jaar naar buiten te gaan, ze die beleving te geven. Wie dit jong ervaart en leert, vindt het later altijd belangrijk om te beschermen.”

Duurzaam boeren voor de toekomst

Hoe boer Bas de toekomst ziet? “Ik ben bezig met hoe we nog natuurlijker kunnen boeren. Op welke manier kunnen we het land duurzaam beheren zodat het over 100 jaar ook nog opbrengsten heeft?”

Niet al te onbelangrijk voor de generaties ná hem. “Mijn oudste zoontje is nu al aan het boeren. Hij is 3 jaar. Er zit een stoeltje naast mij in de trekker. Hij vindt het fantastisch om de koeien te halen of de paplammeren te voeden. Soms vragen mensen hem: word je later ook boer? Dan denk ik: laat hem lekker. Ik kwam er zelf ook pas op mijn 31e achter!”

Meer weten? Volg Hoeve Ackerdijk via Instagram!

Samenwerking boer en boswachter

De samenwerking tussen boer en boswachter verloopt vaak wel, maar niet altijd even soepel. Wanneer boswachter en boer elkaar beter leren kennen, hebben ze ook beter oog voor elkaars belangen, zoals het runnen van een gezond bedrijf en het verhogen van natuur in het boerenland.

Dat is hard nodig. De biodiversiteit in het landelijk gebied holt achteruit. Een toekomstbestendig boerenbedrijf runnen, is een hele uitdaging. Alleen met de inzet van heel veel boeren, consumenten en andere betrokkenen kunnen we het tij keren. In Midden-Delfland en op het Rotterdams platteland liggen er kansen om de omstandigheden voor de natuur én voor de boer te verbeteren.

• Meer gesprekken tussen boer en boswachter lezen?
• Meer weten over natuurinclusieve landbouw in heel Nederland?

Rotterdam de boer op!

Of kijk hier voor meer informatie over 'Rotterdam de boer op!'. In dit droomproject werkt een coalitie van 19 partijen - dankzij een bijdrage van 5 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij - samen aan meer biodiversiteit op het platteland, eerlijk geproduceerd regionaal eten en een gezonde bedrijfsvoering voor boeren.

LIFE All4biodiversity: verdienmodellen voor de natuur

Boswachters van Natuurmonumenten en boeren in Midden-Delfland werken mee in het nieuwe programma 'All4biodiversity'. Hierin werken vijf provincies, twee ministeries, natuur- en landbouworganisaties en de stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel samen om de biodiversiteit van Natura2000-gebieden te verhogen en sluitende verdienmodellen te ontwikkelen. De provincie Zuid-Holland leidt het programma dat mogelijk wordt gemaakt door een bijdrage uit het Europese LIFE IP fonds.