Landhuis Schaep en Burgh

De eerste aanleg na 1634 bestond uit een kleine formele tuin met herenhuis, stallen en schuren. Met modieuze Franse classicistische tuinen als inspiratiebron voor de strakke en symmetrische indeling van lanen en groen. Frankrijk als architectonische trendsetter van de 17e eeuw. Stichter is Abel Matthijs zn Burgh, zoon van een bierbrouwer. Burgh bleef kinderloos en neef Gerard Schaep werd zijn erfgenaam en mede naamgever van het landgoed.

In de 18e eeuw startte men de bouw van het huidige Schaep en Burgh. Het landhuis, koetshuis en de oranjerie staan symmetrisch rond het voorplein. Opvallend is de uitgebouwde koepelkamer aan de achterzijde van het hoofdgebouw. Met prachtig uitzicht op de Brede Laan en vijver de Lindenkom!

Van 1975 tot 2020 was hier het hoofdkantoor van Natuurmonumenten gehuisvest.

Authentieke elementen

Het stucplafond in empirestijl, de marmeren vloer, lambrisering in de hal en de platte ovale balusters van het trappenhuis in het hoofdgebouw verkeren in originele staat. In de kelder springen de authentieke paarse wandtegeltableaus en kruisgewelven in het oog. De gewelven zijn mogelijk ouder dan het landhuis van Schaep en Burgh. In het koetshuis herinneren zadelsteunen aan de wand aan de vroegere functie van het bijgebouw.

De lofrede

De lustplaats Schaep en Burgh inspireerde tot menig lofrede. Dichteres Juliana Cornelia de Lannoy schreef: ‘Verrukkelijk Schaapenburg, vermaak voor ieders oogen, Wat al bekoorlijkheid biedt ge Uw bewonderaars aan! Deed hier natuur of kunst het schoonst, het edelst pogen: Mijn dunkt, ik zie ze om strijd elkaar te boven gaan.’

Markante bewoners

Via huwelijk en vererving komt Schaep en Burgh na 1725 in bezit van Jan Bernd Bicker en zijn vrouw Johanna Sara Pels. Zij richtten het grondgebied verder in met kassen, een vinkenbaan, bossen, een menagerie en boerderij met weilanden. Het echtpaar Bicker-Pels laat het huis moderniseren en vergroten met o.a. de koepelkamer.

In 1750 overlijdt de man des huizes. Weduwe Bicker-Pels bestierde manmoedig de huishouding en alle zakelijke aangelegenheden. Zij overlijdt in 1791. In haar testament bepaalde zij, dat Schaep en Burgh alleen mag worden verkocht als geen van haar resterende zes kinderen de buitenplaats tegen taxatiewaarde wenst over te nemen. En daarbij het minstens 10 jaar in eigendom behoudt! Oudste dochter Johanna Bicker kocht uiteindelijk het landgoed.

Het echtpaar Willen van Loon en Anna van Winter behoort ook tot één van de luisterrijke bewoners. Zij kochten Schaep en Burgh in 1818 op een veiling voor 75.000 gulden, in grof zilverwerk te voldoen. Gastvrijheid stond hoog in het vaandel. Zij nodigden met regelmaat hoge gasten uit voor een verblijf op het landgoed. Koning Willem II, zijn vrouw koningin Paulowna en koning Willem III waren geziene gasten.

De ijskelder aan de Brede Laan stamt uit begin 19e eeuw. In 1976 ontdekte Natuurmonumenten een ‘rare verwaarloosde heuvel’. Het bleek de ijskelder. Een ware ruïne. Vroeger haalde men ijs uit de vijvers en bewaarde het hier tijdens warmere jaargetijden. Met het ijs koelde men etenswaren en dranken. Het serveren van ijs tijdens maaltijden was een teken van rijkdom en weelde. Luxe pur sang! Na opkomst van de koelkast werd de kelder overbodig en dichtgemetseld.

In 1984 is de kelder van Schaep en Burgh gerestaureerd. Dankzij de constante temperatuur en rust is het nu de ideale overwinterplek van vleermuizen.

Capitool

Het Capitool is in 1820 gebouwd door de bekende (landschaps-)architect J.D. Zocher jr. Het deed dienst als tuin- en biljartkamer en staat achter het landhuis. Het Capitool fungeert nu als vergaderruimte voor Natuurmonumenten. Het neoclassicistisch vormgegeven gebouw is vernoemd naar het politieke discussieprogramma ‘Het Capitool’. Tussen 1981 en 1992 uitgezonden door de NOS. Het Capitool is meermalen herbouwd na verwoesting door storm en brand. Na de allesvernietigende brand in 2002 moesten oude tekeningen en foto’s hulp bieden bij de reconstructie. Het resultaat mag er zijn!

Slangenmuur

De Slangenmuur is de hoogste nog bestaande fruitmuur in Nederland. De muur dankt zijn naam aan de vorm; kronkelend als een slang. De slangenmuur is gericht op het zuiden en warmt dus snel op. In de kleine, ondiepe, identieke bochten ontstaan luwten met een warm microklimaat. Op deze windvrije plekken gedijen abrikozen en vijgen, ondanks het Nederlandse klimaat hier, zeer goed!

• Bouwjaar: 18e eeuw, ca.1818
• Architect: 18e eeuw – onbekend, 1818: J. van Straaten
• Status: Rijksmonument