Wandelroute Wolfheze, vlak bij Arnhem

Links van de wandelroute zie je twee forse heuvels. Deze grafheuvels dateren uit de nieuwe steentijd of de bronstijd, ergens tussen 2850 en 1100 voor Christus. Alleen belangrijke mensen werden in grafheuvels begraven; ‘gewone’ mensen kregen een kuil in de grond. De heuvels werden meestal voor méér dan een begrafenis gebruikt. De doden kregen bekers, wapens of siervoorwerpen mee.

In deze heuvels liggen geen skeletten of grafgiften meer. Door plundering en ondeskundig onderzoek zijn ze verdwenen. Natuurmonumenten zorgt ervoor dat er geen bomen op de heuvels groeien. De wortels daarvan zouden immers het archeologisch monument vernielen.

Het oude gehucht Wolfheze bestond waarschijnlijk al zo'n 1000 jaar na Christus. De nederzetting lag aan de weg tussen Arnhem en Wageningen. De naam van deze weg, de Schelmseweg, herinnert aan de gevangenen (de schelmen) die langs deze weg naar Arnhem werden vervoerd om daar te worden berecht.

Het oude Wolfheze was niet veel meer dan een kerk met kerkhof, een boerderij en een schaapskooi. In 1585 trokken de Spanjaarden plunderend en brandstichtend rond op de Veluwe. Wellicht sneuvelde toen ook de tufstenen kerk; in 1624 was er in elk geval niets meer van over. Het bestuur van het Kwartier Veluwe verkocht in dat jaar het 'gruys van de duyfsteen (tufsteen) van de kercke tot Wolffhezen' aan een schipper.

Je staat hier bij de kerkheuvel, de resten van het kerkje van het voormalige Wolfheze. Het cement en wellicht ook skeletresten zorgen ervoor dat de bodem van de kerkheuvel (veel) kalk bevat. Er groeien dan ook kalkminnende planten als geel walstro en echte kruisdistel.

Het ontstaan van het huidige Wolfheze hangt samen met de komst van een psychiatrische inrichting in 1907.

Haaks op de weg zie je aan weerszijden een lange wal. Ruim 100 meter verderop ligt er nog een. Samen vormen ze een zogeheten dubbele landweer. De wallen waren vroeger hoger en begroeid met doornige struiken. Alleen via de weg waren deze hindernissen te passeren. Door ter hoogte van de wal de weg af te sluiten, was het mogelijk de reizigers te controleren, te bestelen of tol te heffen.

Landweren werden zowel door de inwoners van de dorpen als door het leger aangelegd en gebruikt. Deze heeft waarschijnlijk een militaire achtergrond.

Ze worden nu doorsneden door de A50, zie luchtfoto met reliëfkaart. Wie goed kijkt, ontdekt rondom de landweren nog oude karrensporen. De karrensporen hadden vroeger niet een vaste loop. Zodra een spoor té ver was uitgesleten, gingen de wagens ernaast rijden en ontstond een nieuw karrenspoor.

Na de eerste wal kun je heen en weer lopen naar het Rondeel.