Opinie: het wild zwijn als zondebok

De intensieve varkenshouderij vreest een nieuw drama en het wild zwijn dreigt de zondebok te worden. Uitbraken van de Afrikaanse varkenspest in Polen en Tsjechië zorgen voor ongerustheid onder varkenshouders in Duitsland. Ook in Nederland worden boeren nerveus. Begrijpelijk, want een uitbraak heeft desastreuze gevolgen voor zowel dieren als ondernemers.

De kans dat het virus in ons land opduikt is ‘gelukkig’ heel klein, liet het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit weten. Zonder menselijk handelen komt het virus hier niet. Maar de kans is niet nul en als het opduikt is de impact groot. Daarom is het van groot belang dat Nederland zich voorbereidt op een zorgvuldige aanpak, gericht op de oorzaak van verspreiding: de mens. Een heksenjacht op het wild zwijn leidt alleen maar af van de werkelijke oorzaken.



Het Duitse boerenverbond pleit voor massaal afschot van wilde zwijnen. De bond stelt dat 70% van de dieren gedood moet worden om een uitbraak in Duitsland te voorkomen. Minister Schouten laat in een brief (24/01/2018) aan de Kamer weten dat zij daartoe in Nederland geen enkele aanleiding ziet. ‘Er zijn geen indicaties dat zonder menselijk handelen spreiding over langere afstanden plaatsvindt. Met hygiënemaatregelen, toegepast door varkenshouders, transporteurs en jagers, wordt de kans op introductie van virus in Nederland zo klein mogelijk gemaakt’, aldus de minister.

Natuurmonumenten onderschrijft deze duiding van de minister volledig. Niet het wild zwijn of zelfs het varken, maar menselijk handelen is de belangrijkste veroorzaker van verspreiding. De grote sprong die het virus in 2013 maakte vanuit Georgië naar Wit-Rusland bewijst dit ontegenzeggelijk. De huidige grootschalige intensieve veehouderij maken de gevolgen van één uitbraak meteen catastrofaal.

Maatregelen

Mocht het virus toch ons land bereiken, dan zijn strikte maatregelen om verdere verspreiding tegen te gaan onontkoombaar. De situatie in Oost-Europese landen is echter onvergelijkbaar met die in Nederland. De kleinschalige boerenbedrijven doen aan backyard farming, waardoor een ontmoeting tussen wild zwijn en varken daar gewoongoed is. In ons land leven gehouden varkens en wilde zwijnen strikt gescheiden van elkaar. De kans dat de ene soort de ander besmet, is daardoor uitermate klein. De roep om afschot, gaat gepaard met lonken naar de herinvoering van de drijfjacht: een vorm van jacht die sinds 2002 is verboden. Drijfjacht maakt het uiterst moeilijk om dieren dodelijk te raken, waardoor veel dieren ‘alleen’ gewond raakten.

Natuurmonumenten vindt deze vorm van jacht vanuit dierenwelzijn onverantwoord, en in de strijd tegen Afrikaanse Varkenspest een slecht idee. Drijfjacht zorgt voor onrust en stress, waardoor de dieren op de vlucht slaan. Het besmette gebied breidt zo uit en de schuwe dieren zijn moeilijker te traceren.

 

Thuis in het Nederlandse landschap

Wilde zwijnen horen als inheemse diersoort in het Nederlandse landschap thuis. De natuur vaart wel bij hun aanwezigheid. Maar het zogenaamde 0-standbeleid bepaalt dat er in het overgrote deel van ons land geen zwijnen mogen leven. Dat is een papieren werkelijkheid, want de dieren vinden vanuit Duitsland en België vanzelf hun weg weer terug naar ons land. Ze maken dankbaar gebruik van de vele percelen mais die hen voedsel en een schuilplek verschaffen.

Natuurlijk kleven er dilemma’s aan de aanwezigheid van het wild zwijn in ons drukbevolkte land. Zijn aanwezigheid leidt onvermijdelijk ook tot landbouwschade en aanrijdingen in het verkeer. Daarom is het belangrijk dat overheden, natuurbeheerders, boeren en jagers geregeld met elkaar om tafel zitten om tot  lokale oplossingen te komen om schade en overlast te voorkomen. Het afschieten van wilde zwijnen - om het aantal dieren te beperken - hoort daar ook bij, maar moet altijd gepaard gaan met niet-dodelijke maatregelen. Met het plaatsen van zwijnenrasters, de aanleg van natuurbruggen en het verlagen van de maximale snelheid op wegen, blijkt het samenleven van mens en wild zwijn in veel gevallen prima haalbaar.

 

Geen zondebok

Kortom, laat het zwijn niet de zondebok worden in het debat over de Afrikaanse varkenspest. Preventief afschot creëert slechts een gevoel van schijnzekerheid en controle. Zoals minister Schouten aangeeft ligt de kern daarvan in ons eigen handelen: hygiënemaatregelen, toezicht op transport en voorlichting. De potentieel desastreuze aard van deze ziekte vereist dat alle betrokken partijen kiezen voor de meest effectieve aanpak. Natuurmonumenten voelt zich één van de betrokkenen en gaat daarom graag in gesprek met veterinair specialisten, jagers en veehouders.

   

Rob van Schijndel, gebiedsmanager Kempen – Midden-Limburg bij Natuurmonumenten