Verrassend veel insecten op Marker Wadden

Voor onderzoekers is Marker Wadden zo'n beetje het walhalla. Bijna nooit eerder werd op zo’n grote schaal een totaal nieuw ecosysteem gebouwd. Een gloednieuwe reeks eilanden in het Markermeer waar de natuur de ruimte krijgt. Onderzoekers volgen de kolonisatie van planten en dieren op de voet. Ook brengen ze de voedselkringlopen in kaart die in dit nieuwe natuurgebied ontstaan.

Dansmuggen

Liesbeth Bakker is zo’n onderzoeker. Ze is verbonden aan het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en projectleider van het onderzoek ‘Natuur in productie’ dat op Marker Wadden wordt uitgevoerd. “Vanaf april kom ik hier wekelijks voor mijn insectenonderzoek. Geweldig om hier te werken. De natuur bevindt zich nog helemaal in de pioniersfase. Twee jaar geleden lag hier alleen water. Nu loop ik hier door een maagdelijk landschap met overal vogels om me heen.”

Op deze warme meidag leidt ze ons langs insectenvallen die op het eerste eiland zijn geplaatst. Maar eerst wijst ze op de wanden van een grote bouwkeet. Die zien zwart van de dansmuggen. “Die leven eerst als muggenlarven in het water. Na hun verpopping koloniseren ze het land. Dat doen ze nu massaal.” Inderdaad, twee stappen in de richting van moerasandijvie doet enorme wolken opvliegen. De lucht trilt ervan. “Gelukkig steken ze niet. En het is goed vogelvoer, bijvoorbeeld voor jonge steltlopers en zwaluwen.”

Zweefvliegen

Iets verderop houden we halt bij een zogeheten insectenvangtentje. Insecten die hier tegen het gaas vliegen, kruipen instinctief omhoog en belanden via een vangtunnel in een potje met ethanol. Dat goedje zorgt voor een snelle dood en goede conservering.

“De potjes worden later onderzocht op soorten en hoeveelheden. Zo krijgen we een beeld van welke soorten hier leven en kunnen we de biomassa berekenen. De eerste lichting potjes bevatte al verrassende hoeveelheden. Allerlei kleine vliegjes, dansmuggen en zweefvliegen. Af en toe ook bijen.” Liesbeth bergt haar buit op en hangt een nieuw potje op voor de volgende lichting.

Loopkevers

Wat verderop buigen we ons over een loopkeverval. Een overdekt valletje waar argeloze insecten vanzelf naar beneden kukelen in een potje. Loopkevers, vliegjes en spinnen bepalen het leeuwendeel van de inhoud. “Loopkevers zijn rovers en die zie je vaak als eerste in de pioniersfase”, licht Liesbeth toe. “Met name de soorten die zelf kunnen vliegen en dus nieuwe gebieden kunnen koloniseren. Ze doen het hier goed, vooral door het aanbod van voedsel uit het water. Huidjes van dansmuggen bijvoorbeeld, die na hun verpopping in het water achterblijven en massaal aanspoelen. Een duidelijke wisselwerking van leven tussen land en water.”

Vliegende spinnen

De spinnen op Marker wadden (officieel geen insecten) zijn een verhaal apart. Sommige soorten komen met mens en materiaal mee, andere soorten op eigen kracht. Die laten zich aan hun eigen draad meevoeren met de wind. Ontdekken ze land, dan zijn ze in staat om bij te sturen en zich te laten zakken.

Opvallend contrast

De insectenrijkdom op Marker Wadden is van grote invloed op de rest van de natuur. In de ondiepe geulen krioelt het van de waterinsecten waar vissen, kluten en plevieren van profiteren. Op het land achtervolgen loopkevers andere insecten, komen vliegen af op de vogelpoep en bestuiven de eerste bijen bloeiende pioniersplanten.

“In een volgende fase verwachten we meer insecten die planten eten of zich in de bodem ophouden”, aldus Liesbeth. “Hoe die processen gaan verlopen en hoe die soorten zichzelf en hun omgeving zullen beïnvloeden, is de grote vraag. Marker Wadden lijkt in ieder geval enorm productief voor insecten. Dat vormt een opvallend contrast met de achteruitgang van insecten elders. Ik ben reuzebenieuwd hoe het verder gaat met de insectenrijkdom en welke levensgemeenschappen hier ontstaan.”