Ga direct naar inhoud
Nieuws

Wat doet het natuurtekort met kinderen?

04 februari 2020 | Annerieke Velvis

Blog door prof. Dr. Agnes van den Berg, hoogleraar natuurbeleving aan de RUG.
Televisie, playstation, ipads, smartphones: ze beheersen ons leven en ook dat van onze kinderen met gemiddeld 123 minuten schermtijd per dag. Het gebrek aan contact met natuur van kinderen en jongeren baart veel ouders zorgen. Hun grote vraag hierbij is: wat doet een natuurtekort met mijn kinderen? En misschien nog belangrijker: wat kun je doen om zo’n natuurtekort te voorkomen?

Jongen spelend in een boom - OERRR

Wat betekent niet-spelen in de natuur?

De negatieve effecten van een natuurtekort zijn nauwelijks onderzocht, en voor zover dat wel is gebeurd zijn er geen sterke aanwijzingen voor ernstige nadelige gevolgen. Dit is niet moeilijk te begrijpen. Kinderen zijn immers flexibel, passen zich snel aan en kunnen zich ook in minder gunstige omstandigheden goed ontwikkelen. Dus wat is er dan eigenlijk op tegen als een kind de hele dag achter een beeldscherm zit en nauwelijks buiten in de natuur komt?

Kansen op welzijn nu en later

Ik denk dat het belang van natuur voor kinderen moet worden gezocht in het begrip ‘kansen’. Natuurlijke omgevingen bevatten volop mogelijkheden voor kinderen om te groeien en zich te ontplooien op lichamelijk, cognitief en emotioneel vlak. Als een kind deze mogelijkheden tot zijn beschikking heeft, dan vergroot dat zijn of haar kansen op welzijn als kind en als volwassene. Of het deze kansen ook zal benutten is niet gezegd. Daar kunnen ouders en opvoeders alleen maar het beste van hopen. Maar het staat wel vast dat een mogelijkheid die niet aanwezig is zeker niet kan worden benut.

Oude vrienden – kunnen kinderen wel zonder?

Behalve dat natuurtekort leidt tot een vermindering van kansen is er misschien nog een directere reden tot zorg. Deze wordt gevoed door recente inzichten dat regelmatig contact met een natuurlijke omgeving die rijk is aan micro-organismen essentieel is voor een goede regulatie van het immuunsysteem. Bij gebrek aan contact met ‘oude vrienden’ – potentieel schadelijke micro-organismen die gedurende de evolutie altijd aanwezig waren – kan het immuunsysteem niet goed ingeregeld worden met tot gevolg ontregeling, in de vorm van chronische darminfecties en allerlei bijbehorende ziekten, van diabetes tot depressie. Het is allemaal nog lang niet bewezen en misschien valt het mee. Maar het zijn wel ontwikkelingen die stemmen tot nadenken.

Veiligheid als belemmering

Bij een goede opvoeding hoort niet alleen het bieden van kansen op welzijn, maar ook het afwenden van bedreigingen. De natuur kent ook risico’s die het welzijn van een kind kunnen bedreigen. Denk aan stekende insecten en brandnetels of ongevallen zoals uit een klimboom vallen of in het water vallen. Moderne ouders zijn vooral gericht op het veiligheidsaspect. Dat lijkt een onverstandige keuze, omdat de voordelen van contact met de natuur voor kinderen ruimschoots opwegen tegen de nadelen.

Maak tijd voor de natuur!

Gedeelde zorgen kunnen mensen gelukkig ook stimuleren tot het samen zoeken naar oplossingen. Mensen in het hele land verenigen zich spontaan en zetten zich in voor initiatieven om kinderen weer in contact te brengen met natuur. Zulke initiatieven variëren van georganiseerde programma’s door natuurorganisaties, zoals OERRR van Natuurmonumenten, tot de vergroening van schoolpleinen en kleinschalige lokale initiatieven van ouders die samen de hekken uit hun achtertuinen verwijderen om hun kinderen meer ‘groene speelruimte’ te geven.

Ouders en opvoeders kunnen dankzij de meest recente inzichten een meer bewuste afweging maken van de voor- en nadelen van vrij spelen in de natuur. De wetenschap helpt ze daar graag bij. Lees hier ons rapport ‘Geef kinderen de natuur (terug)!’

OERRR helpt je de natuur te ontdekken

Met OERRR beleven kinderen de leukste avonturen in de natuur. Ze gaan buiten op avontuur en leren ondertussen hoe ze de natuur kunt helpen.
Bekijk speeltips en activiteiten

Annerieke Velvis