Toekomstbestendig watersysteem Noordal

Natuurmonumenten, Waterschap Limburg, gemeente Eijsden-Margraten, LLTB, Rademacher/De Vries en Provincie Limburg werken in het project ‘Liquid Commons Noordal’ samen aan het toekomstbestendiger maken van het watersysteem in dit Natura2000-gebied. Natuurmonumenten is begin september 2024 in de Noorbeemden gestart met het afvoeren van de bovenlaag van enkele graslandjes. Met deze grond maken we enkele zijbeekjes van de Noor minder diep te maken.  

Wateroverlast leidt tot verdroging Noorbeemden

Noorbeemden is een natuurgebied langs de Noor met voor Nederland unieke kalktufbronnen, natte hooilanden en vochtige en alluviale (broek)bossen waar bijzondere planten- en diersoorten leven. Het is een Natura 2000 gebied met als doelstelling het instandhouden, vergroten en verbeteren van de kwaliteit van het gebied. De grondwaterstanden in het gebied zijn echter te laag waardoor het gebied dreigt te verdrogen met als gevolg dat er bijzondere soorten verdwijnen.

Door piekafvoeren tijdens hevige neerslag slijt de Noor door het schurende water telkens een stukje dieper uit en komt steeds dieper in het gebied te liggen. De diep ingesneden beek onttrekt veel water aan het omliggende gebied waardoor de grondwaterstand steeds lager wordt. Als dit proces van insnijding verder doorgaat, bestaat de kans dat de Noor door de harde laag in de beekbodem slijt en (deels) ondergronds gaat stromen. Dan komt een deel van de beek droog te staan met verdere verdroging als gevolg.

Overschot aan voedingsstoffen

Naast verdroging heeft de natuur ook te lijden van een slechte waterkwaliteit. Tijdens de piekafvoeren is het rioolstelsel van Noorbeek niet toereikend om hemelwater en riool water te scheiden en wordt rioolwater gestort op de Noor. Regenwater dat tijdens hevige buien niet de kans krijgt om de bodem in te trekken en bovengronds over landbouwgronden afstroomt, neemt meststoffen op en zorgt voor een teveel aan voedingsstoffen in de natuur.

Aanpak op orde brengen watersysteem

Om wateroverlast in Noorbeek en verdroging van de Noorbeemden te voorkomen, moet regenwater zoveel mogelijk opgevangen en vastgehouden worden daar waar het valt zodat de piekafvoeren in de Noor in aantal en hoeveelheid water afnemen. Dat kan door bijvoorbeeld het afkoppelen van hemelwater, tuinen en openbare ruimte te vergroenen, regenwaterbuffers te optimaliseren en door de inrichting van het landelijk gebied aan te passen bijvoorbeeld door het aanbrengen van landschapselementen die water vertragen. In en rondom de Noor kunnen ook maatregelen genomen worden.

Eerste stap op orde brengen watersysteem Noorbeemden

Natuurmonumenten is in september 2024 gestart met een eerste stap om het watersysteem van de Noorbeemden toekomstbestendig te maken. De aannemer gaat de bovenlaag van verschillende graslandjes bij de Noorbeemden, die teveel voedingsstoffen bevatten, afschrapen. De bodem wordt natter en voedselarmer: een situatie waar veel planten van profiteren. De aannemer maakt drempels in het grasland. Deze vertragen afstromend water en geven het water meer tijd om in de bodem te zakken. 

Een deel van de afgeschraapte grond gebruiken we om enkele zijbeekjes van de Noor minder diep te maken of helemaal dicht te leggen. Ook leggen we met natuurlijk materiaal drempeltjes aan die het water in de zijbeekjes vertragen. De aannemer gebruikt hier zoveel mogelijk gebiedseigen materialen voor zoals grind, zand en boomstammen. Ook dit gaat er voor zorgen dat regenwater minder snel naar de Noor wordt afgevoerd. Het grondwater zal plaatselijk stijgen. 

Daar waar drainagebuizen worden aangetroffen, haalt de aannemer deze weg. Deze buizen zijn in het verleden aangelegd - toen de gronden nog in agrarisch gebruik waren - om het natte land eerder in het jaar te kunnen bewerken met machines. Om wateroverlast en verdroging te voorkomen, is het belangrijk water juist vast te houden in plaats van versneld af te voeren.

Mogelijke overlast

De geplande werkzaamheden kunnen mogelijk (geluids)overlast veroorzaken door voertuigen en machines die graafwerkzaamheden uitvoeren, grond verplaatsen en afvoeren. Ook het omzagen van bomen voor de drempeltjes in de Noor en om ruimte te maken voor de machines, kan voor geluidsoverlast zorgen.

Liquid Commons Noordal

Waterschap Limburg, Natuurmonumenten, gemeente Eijsden-Margraten, LLTB, Rademacher/De Vries en Provincie Limburg werken in het project ‘Liquid Commons Noordal’ samen. Het watersysteem in het landschap rond Noorbeek wordt klaargemaakt voor de toekomst. Regenwater wordt beter vastgehouden op de plek waar het valt. De bodem neemt het regenwater op. Hierdoor neemt de kans op wateroverlast en verdroging af. En de kwaliteit van het water verbetert. Dit is goed voor de waterveiligheid, de natuur- en waterkwaliteit en de landbouwopbrengst.

Herstel kalkgraslanden

Op een later moment gaat Natuurmonumenten in Noorbeek ook werken aan herstel van kalkgraslanden: graslanden op droge, schrale hellingen met kalk in de bodem. Vroeger waren deze hier heel bloemrijk, vol met orchideeën en andere bijzondere soorten. Maar veel van die plekken zijn zo voedselrijk geworden, dat de typische kalkgraslandsoorten er niet of nauwelijks meer groeien. Door de bodem af te schrapen en voedingsstoffen af te voeren, krijgen de bijzondere kalkgraslandsoorten weer een kans. Dat gebeurt op locaties waar onderzoek heeft uitgewezen dat herstel kansrijk is.

Meer weten?

Bekijk het filmpje waarin boswachter Guido Franck uitleg geeft over de werkzaamheden.

Via de communicatiemiddelen van Natuurmonumenten en de projectpagina Liquid Commons Noordal houden we iedereen op de hoogte van de voortgang. Meld je aan voor de digitale nieuwsbrief Geuldal van Natuurmonumenten.

Heb je een vraag of melding over dit project van Natuurmonumenten? Mail dan naar [email protected]