Op pad met botanicus Petra van der Wiel

Een favoriet natuurgebied in West-Brabant heeft ze eigenlijk niet. Elk gebied heeft zijn eigen karakter en daarbij horende planten. Maar als Petra van der Wiel één gebied zou moeten kiezen, koos ze voor de Turfvaartse landgoederen: Oude Buisse Heide, Wallsteijn en De Reten. Een bijzonder en voor West-Brabant typerend gebied. Omdat hier de geologische en cultuurhistorische geschiedenis sporen hebben achtergelaten, die we vandaag de dag nog altijd terug zien in de plantenwereld.

Petra is botanicus en al jaren als vrijwilliger werkzaam bij o.a. Natuurmonumenten West-Brabant. Samen met een aantal andere vrijwilligers inventariseert ze het hele jaar rond planten. Als districtscoördinator van de landelijke organisatie FLORON weet ze precies waar onderzoek nodig is. Per kilometerhok worden de voorkomende plantensoorten geïnventariseerd, ingevoerd in een app en vervolgens verzameld in de Nationale Databank Flora & Fauna, waarna de gegevens inzichtelijk zijn via hun verspreidingsatlas.

Haar onderzoek naar planten is van onschatbare waarde voor het werk van Natuurmonumenten. Of het nu gaat om het dagelijks beheer of de realisatie van nieuwe natuur. Planten vertellen precies hoe het er voor staat in de natuur. Is het voedselarm of voedselrijk? Is het nat, vochtig of droog? Groeit er wat er van nature thuishoort of is de situatie verstoord? Door de juiste maatregelen te nemen kunnen we de gewenste plantensoorten stimuleren.

Al meer dan 200 jaar wordt de oorspronkelijke flora van Nederland onderzocht. Sinds de jaren ’30 van de vorige eeuw vindt dat systematisch plaats in West-Brabant. Daardoor is er een goed beeld van de oorspronkelijk vegetatie in de streek. Bij natuurherstelprojecten maken we daar dankbaar gebruik van. Petra: ‘Je kijkt in het verleden, naar wat je in de toekomst wilt bereiken, om te bepalen wat je nu moet doen.’

Dit hebben we bijvoorbeeld gedaan op landgoed de Reten, waar de bovengrond tot precies de juiste diepte is afgegraven. Hierdoor is de oude bodem weer aan de oppervlakte gekomen, met daarin duizenden slapende zaden. Verborgen schatten, die zelfs na 100 jaar nog kunnen ontkiemen.

Petra vindt het fantastisch om zo’n ontwikkeling te volgen. Inzaaien is niet nodig, het is er allemaal nog. Perfect passend bij het gebied en de daar voorkomende insecten.

Door haar jarenlange inventarisaties ziet Petra gebieden ontwikkelen en veranderen. Ze is bezorgd over de effecten van toenemende verdroging en stikstofneerslag. Plantensoorten dreigen te verdwijnen en daarmee ook insectensoorten en diersoorten. Want uiteindelijk is de natuur één groot systeem, waar ook wij mensen afhankelijk van zijn.

Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes. Het herstel van natte heide levert soorten op als kleine zonnedauw en bruine snavelbies. Soorten die 20 jaar geleden nog zeldzaam waren, maar die nu veel vaker voorkomen. Ook witte waterranonkel, een soort die dreigt te verdwijnen in Nederland, is weer gesignaleerd. Trots vertelt Petra over de vondst van de liggende vleugeltjesbloem, met zijn fraaie blauwe bloempjes. Deze zeldzame plantensoort komt maar op vijf locaties in West-Brabant voor, waarvan vier gebieden van Natuurmomenten zijn. ‘Geweldig als je zoiets tegenkomt!’

Petra’s enthousiasme is aanstekelijk en haar kennis over planten lijkt oneindig. Toch leert ze nog elke dag bij, vertelt Petra. ‘Elke dag is er weer verwondering en verrassing!’

Tekst door Linda Frantzen