Werken aan de bosrand
De natuurherstelmaatregelen aan de bosrand van het Slavantebos zijn afgerond en dat zie je……
De bosrand is flink uitgedund, struiken zijn flink teruggesnoeid en zieke essen zijn omgezaagd en verwijderd. Het ziet er kaal uit. Heel kaal. Waarom moeten deze bomen weg? Waarom mag de natuur niet gewoon zijn gang gaan?
Boos op de boswachters
Woest was ik, enkele jaren geleden, toen ik hoorde dat de bomen langs mijn favoriete racefietsklim zouden worden verwijderd. Een van de mooiste klimmetjes van Zuid-Limburg waar je op een warme dag, dankzij de begroeiing, door een natuurlijke airco rijdt. Waarom moesten deze bomen wijken? Voor de veiligheid? Was het niet gewoon een excuus zodat straks tijdens de Amstel Gold Race de helikopter tenminste ook hier zicht had? Wat te denken van de oehoe die daar woont? De weg werd afgesloten en het zagen begon. Telkens als ik een kettingzaag hoorde deed het pijn. Maar nog meer pijn deed het toen ik de berg op fietste direct na de werkzaamheden. Weg was de mooie groene tunnel. Het was kaal, heel kaal!
Kort daarna zou Natuurmonumenten bomen gaan verwijderen in het aangrenzende bos. ‘Niet nog meer bomen weg!’ Ik mobiliseerde de buren en we gaven ons op voor de excursie. Tijdens de excursie vroeg ik de boswachter het hemd van het lijf. Hij vertelde rustig en vol passie over zijn werk. Ik bleef vragen. ‘Waarom moet deze boom weg? En waarom die niet?’ Rustig beantwoordde hij al mijn vragen en met elk antwoord kwam ik erachter hoe weinig ik eigenlijk wist over natuurbeheer en natuurontwikkeling. Ik sprak buren die werkten voor andere natuurorganisaties en vroeg wat zij ervan vonden. En tot mijn grote verbazing vertelden zij hetzelfde als de boswachter. Ik berustte… en wachtte af…zou ik gaan zien wat zij al zagen?
Architecten van het gebied
Nog steeds doet het pijn als ik de resten van een afgezaagde boom zie. Ook nu ik bij Natuurmonumenten werk. Als zagen nodig is, zou ik het liefst willen dat elke boom met de hand omgezaagd wordt, uit respect voor de boom. Maar ik heb ook gezien dat het goed komt. Dat er al snel weer van alles bloeit en groeit, vaak na een tijdje nog mooier dan ervoor. Een architect ziet de potentie in een bouwval, hij kan als het ware al zien hoe het zou kunnen worden. Zo kijkt een natuurbeheerder naar het landschap. Wat groeit, bloeit en leeft hier nu? Wat zijn de doelstellingen in het gebied? Wat is de potentie hier? Wat kan ik doen om de potentie die er is optimaal te benutten? Moet ik iets doen of gaat het vanzelf? En als ik iets doe, hoe kan ik dat doen zonder meer schade toe te brengen dan goed te doen? En daarbij komt ook nog de kostenafweging. Ingrepen brengen kosten met zich mee. Is er geld beschikbaar? Wegen de kosten op tegen de baten?
Natura2000 beheerplan
De Sint-Pieterberg is één van de 126 Natura2000 gebieden in Nederland. Een Europees netwerk van natuurgebieden waarin belangrijke flora en fauna voorkomen. De Sint-Pieterberg behoort tot de belangrijkste locatie in het heuvelland voor pioniervegetatie op rotsbodem, kalkgrasland en heischraal grasland. Voor Nederland is het gebied van grote waarde vanwege het feit dat al deze leefgebieden in een relatief klein gebied voorkomen.
Voor elk Natura 2000-gebied is in overleg met eigenaren, gebruikers, gemeenten, waterschappen en provincies een beheerplan opgesteld. Hierin staat wat er moet gebeuren om de voor het gebied aangewezen doelstellingen te halen en wie dat gaat doen.
Doelstellingen Sint-Pietersberg
De doelstellingen op de Sint-Pietersberg zijn het behouden van de verschillende leefgebieden en de onderlinge samenhang. Het mozaïek aan pionierbegroeiingen op rotsbodem, kalkgraslanden en heischrale graslanden moet behouden blijven en verder ontwikkelt worden. De eiken-haagbeukenbossen moeten meer structuur krijgen door de bosrand meer geleidelijk over te laten gaan naar het open veld. Dit helpt het leefgebied van de Spaanse vlag en daarmee vele andere soorten te vergroten. Een laatste doelstelling is het behouden en verbeteren van de winterverblijven van de meervleermuis, ingekorven vleermuis en vale vleermuis.
De genoemde leefgebieden zijn zeer gevoelig voor ‘vermesting’. Door de lucht worden grotere hoeveelheden stikstof aangevoerd. De stikstof daalt neer in het gebied en verandert de samenstelling van de bodem. Soorten die het juist goed doen op deze extra voedingsstoffen, zoals bramen en brandnetels, verdringen de soorten in de hierboven genoemde leefgebieden. Er zijn maatregelen nodig, zoals extra maaien en begrazen, om dit tegen te gaan.
Om de verschillende leefgebieden te behouden is het daarnaast belangrijk om de recreatiestromen te sturen zodat kwetsbare gebieden worden ontzien.
Langzaam beter
Het realiseren van die geleidelijke overgang van veld naar bos doet nu pijn, maar straks groeien er bomen en struiken van allerlei soorten en leeftijden. Tal van planten en dieren vinden hier dan een plek om te leven.
Uit monitoring blijkt dat de beheermaatregelen werken. Door het begrazen en snoeien zijn kenmerkende soorten zoals het geel zonneroosje, kleine steentijm, kandelaartje, plat beemdgras en wit vetkruid het beter gaan doen. En dankzij het open houden van de vlindercorridors zien we op meer plekken de argusvlinder, bruin blauwtje, bruin dikkopje, groot dikkopje, icarusblauwtje, klaverblauwtje, kleine parelmoervlinder en veldparelmoervlinder. Ook reptielen zoals de gladde slang profiteren van het gevoerde beheer.
Door allerlei oorzaken heeft de Sint-Pietersberg sinds begin 20ste eeuw veel van zijn soortenrijkdom verloren. Dit herstellen is een proces van de lange adem.
Extra geld beschikbaar voor natuurherstel
Met de subsidieregelingen Programma Natuur en N2000gebieden hebben de Provincie en Rijk geld beschikbaar gesteld om natuurgebieden te herstellen en te versterken. Daarmee kunnen wij, naast de reguliere werkzaamheden, extra werkzaamheden uitvoeren die bijdragen aan de doelstellingen. Het geld moet binnen twee jaar worden besteed. Daarom hoor je dit jaar veel meer zaag- en bosmaaier geluiden op de Sint-Pietersberg dan normaal. En daardoor ziet de berg er ook kaler uit dan andere jaren.
Om dit aan te kondigen hebben we voorafgaande aan de extra werkzaamheden een projectpagina gemaakt en excursies gegeven. Omwonenden hebben een brief ontvangen en in het veld hangen posters met uitleg. Toch kan het best even schrikken zijn als jouw favoriete plek er opeens heel anders uitziet. Dat begrijpen we. Voor vragen zijn we daarom altijd beschikbaar, je kunt zowel de boswachters in het gebied vragen stellen maar ook een mail sturen naar [email protected]
Meer weten?
Wil je meer weten over N2000 gebieden? Of ben je nieuwsgierig naar wat er met het hout gebeurd? Wil je meer weten over bosbeheer? Of over de voorbereiding en uitvoering van de werkzaamheden? Bekijk dan de volgende links.
https://www.natura2000.nl/gebieden/limburg
https://www.limburg.nl/onderwerpen/natuur-en-landschap/natura-2000-gebieden/
https://www.natuurmonumenten.nl/standpunten/bomen-bos-en-bomenkap
