Wolf

Hoe herken je een wolf?

Is het een wolf of toch een hond? Knap lastig om het verschil te zien. En dat is geen toeval, want de wolf is de voorvader van al onze trouwe viervoeters. Van poedel tot pitbull, alle hondenrassen stammen af van de wolf. Je herkent de wolf, oftewel Canis lupus nog het beste aan de dik behaarde, afhangende staart. Honden krullen hun staart meestal op of steken hem omhoog. 

Andere kenmerken van de wolf:

• Brede kop met wijduitstaande, naar de top toe iets afgeronde oren.
• Stevige nek en borst.
• Rechte rug.
• Vacht is meestal grijs met rossig bruin, soms met typerend 'zadel' op de rug.

Hoe groot is een wolf?

Een volwassen wolf is een indrukwekkend dier. Mannetjes (reuen) wegen meestal tussen de 35 en 50 kilo, vrouwtjes iets minder. In schouderhoogte bereiken ze 70 tot 90 centimeter, met een lengte van kop tot staart van ruim 1,5 meter. Hun lange poten en slanke bouw maken hen uitstekende lopers die grote afstanden kunnen afleggen. Dankzij hun stevige spieren en soepele bewegingen kunnen wolven urenlang op zoek naar voedsel zonder veel energie te verspillen.

Waar komt de wolf voor?

Wolven leven nu vooral in bosrijke natuurgebieden op de Veluwe, in Drenthe en op de Utrechtse Heuvelrug. Ook vanuit andere provincies komen regelmatig waarnemingen van zwervende wolven. Sowieso kent de wolf geen landsgrenzen en zullen er dieren heen en weer naar Duitsland en België blijven trekken.

Uitgeroeid

De wolf leefde ooit in vrijwel heel Europa. Ook in Nederland hoort de wolf van oudsher in onze natuur thuis, maar hij werd eeuwenlang intensief vervolgd totdat het dier volledig was uitgeroeid. De laatste wolf in Nederland werd waarschijnlijk in 1868 bij Schinveld gedood. Elders in Europa verging het de wolf niet veel beter en werden ze steeds zeldzamer. Wettelijke bescherming vanaf 1982 zorgde voor een geleidelijke ommekeer. In 1996 kwamen de eerste wolven vanuit Polen naar Duitsland. En vanaf 2015 doken ook in Nederland wolven op. Eerst als zwervers, maar al snel als blijvertjes.

Wolf terug in Nederland

In 2019 werden op de Veluwe de eerste welpen geboren. Een teken dat de wolf voldoende rust en voedsel vindt in ons drukbevolkte land. Sindsdien zijn er meer wolvenwelpen geboren in verschillende roedels (een paar met jongen). Inmiddels weten we het zeker, de wolf is terug.

Hoe leeft een wolf?

Roedels

De welpen blijven één tot twee jaar bij hun ouders. Het tweede jaar helpen ze met het grootbrengen van hun nieuwe broers en zusjes. Ze passen op als de ouders op jacht gaan, maar gaan ook al mee met de jacht. Aan het einde van dat seizoen of tegen de paartijd van de ouders worden de tweejarige wolven weggejaagd omdat ze geslachtsrijp worden. De jonge wolven kunnen ook uit eigen beweging het roedel verlaten.

Mannetjes en vrouwtjes blijven vaak hun hele leven samen

Wolven staan bekend om hun sterke familiebanden. Een mannetje en vrouwtje vormen meestal een paar voor het leven en leiden samen de roedel. Ze werken als een team: de reu jaagt vaak op grotere prooien, terwijl de wolvin zorgt voor het nest en de welpen. Wanneer de jongen ouder worden, helpen ze hun ouders mee met de jacht en het beschermen van het territorium. Deze hechte sociale structuur maakt wolven tot zeer goed georganiseerde groepsdieren.

Hoeveel welpjes krijgt een wolf gemiddeld

Een wolvin krijgt meestal één nest per jaar, bestaande uit 4 tot 6 welpjes. De jongen worden in het voorjaar geboren, meestal in april of mei, na een draagtijd van ongeveer 63 dagen. De eerste weken blijven de welpen veilig in een hol, waar de moeder ze zoogt en beschermt. Na zes weken verlaten ze het hol en worden ze door de hele roedel verzorgd en opgevoed. De zorg voor de welpen is een gezamenlijke taak binnen de familie.

Hoe oud worden wolven

In het wild worden wolven gemiddeld 6 tot 8 jaar oud, hoewel sommige individuen de leeftijd van 10 jaar bereiken. In gevangenschap kunnen ze door de afwezigheid van roofdieren en een regelmatige voedselvoorziening tot 15 jaar oud worden. Hun levensduur hangt sterk af van omgevingsfactoren zoals voedselbeschikbaarheid, ziektes en conflicten met mensen.

Territorium

Wolvenkenner Michiel van der Weide van Natuurmonumenten over de wolven op de Veluwe: “Gemiddeld is een territorium van een wolf zo’n 200 vierkante kilometer groot. De Veluwe is circa 1000 vierkante kilometer. In theorie is er dus plek voor vier tot vijf roedels. Voedsel is er in ieder geval genoeg. En ze hebben een duidelijke invloed op de fauna en het landschap. Herten gedragen zich anders. Die zijn alerter en verplaatsen zich sneller. Dat verandert het graasgedrag. Dat biedt bijvoorbeeld groeikansen voor jonge bomen. De Veluwe wordt er een stukje natuurlijker op."

Het uitstekende gehoor van de wolf

De wolf heeft een uitzonderlijk goed gehoor, veel beter dan dat van mensen. Ze kunnen geluiden tot op een afstand van meer dan 6 kilometer waarnemen. Dit scherpe gehoor helpt hen bij het lokaliseren van prooien, het herkennen van roedelgenoten en het signaleren van gevaar. Ook communiceren wolven onderling met subtiele geluiden en toonhoogtes die voor mensen vaak nauwelijks hoorbaar zijn. Samen met hun scherpe reukvermogen is het gehoor essentieel voor hun overlevingsstrategieën in het wild.

Wat eten wolven?

Vlees, merg en ingewanden. Gemiddeld zo’n 3 tot 4 kg per dag. Bij een grote prooi soms ook meer dan 10 kg op een dag. Na zo’n zware maaltijd kan een wolf dagenlang zonder voedsel leven.

De roofdieren passen zich uitstekend aan op het voedselaanbod in hun omgeving. Uit onderzoek van de Universiteit Leiden naar de ontlasting van wolven in Drenthe en op de Veluwe blijkt, dat het dieet van de wolf vooral uit reeën, wilde zwijnen en edelherten bestaat.

Schapen

Een zeer klein deel van de prooidieren in Duitsland en Nederland bestaat uit schapen en ander vee. Vooral zwervende wolven pakken tijdens hun zoektocht naar een nieuwe leefomgeving wel eens schapen. Om wolven en veehouderij goed samen te laten gaan, is voorlichting, preventie en een goede schaderegeling cruciaal. Preventieve maatregelen zoals het plaatsen van rasters kan schade door wolven voorkomen. 

Het dieet van de wolf bestaat vooral uit reeën, wilde zwijnen en edelherten. Als deze minder beschikbaar zijn eet het dier in het wild levende runderen en in mindere mate schapen. 

Pootafdrukken van een wolf herkennen

De pootafdruk van een wolf lijkt op die van een grote hond, maar heeft een aantal duidelijke verschillen. De afdruk is langgerekter en de voorste twee tenen staan rechter naast elkaar, terwijl bij honden de tenen vaak iets uit elkaar staan. Een wolvenafdruk is meestal 10 tot 12 centimeter lang. Ook zie je vaak de nagelafdrukken, vooral bij de voorpoten. Wanneer je zulke sporen in zand of sneeuw vindt, is de kans groot dat een wolf in de buurt is geweest.

Bescherming

Wolvenexpert Mirte Kruit, boswachter van Natuurmonumenten op de Veluwe over de rol van de wolf: "Wolven vervullen van oudsher een belangrijke rol in de Nederlandse natuur. Ze spelen een grote ecologische rol bij het gezond houden van populaties, maar ook in het landschap. Prooidieren zoals herten verplaatsen zich meer en veranderen hun graasgedrag. Dat biedt bijvoorbeeld kansen voor jonge boompjes die anders zouden worden opgegeten. Ook aaseters profiteren. Raven, vossen, rode wouwen, zeearenden en aaskevers eten graag van de prooiresten die wolven achterlaten.

Maar bovenal fascineren wolven me enorm. Van haat tot liefde, wolven brengen veel teweeg. En ze zijn ongelofelijk intelligent. Elk roedel heeft zijn eigen ‘cultuur’. Sommige specialiseren zich bijvoorbeeld in de jacht op bevers of zelfs vis tijdens de zalmtrek. Andere jagen juist op herten of zwijnen, al naar gelang wat hun leefomgeving te bieden heeft. En binnen de groep heeft elk lid weer zijn eigen specialisatie. Ook solo zijn het overlevers, dat hebben de Veluwse wolven wel bewezen."

Beluister de podcast met boswachter Mirte over wolven via Soundcloud.

Meer informatie over de wolf

• Ons standpunt over de wolf
• Volg de wolvenblog van boswachter Frank
• Download de spreekbeurt over de wolf

Nieuws over de wolf