Natuurherstel in Natura 2000-gebied het Geuldal

Natuurmonumenten heeft in het Geuldal onderzoek gedaan naar mogelijkheden voor herstel van kalkgrasland en glanshaverhooiland. Vaak is de verrijking van de bodem zo groot, dat herstel niet meer lukt. Maar gelukkig zijn er ook kansrijke locaties. Ze hebben allemaal last van vermesting: doordat ze vroeger als landbouwgrond gebruikt zijn, door de neerslag van stikstof uit de lucht, of door instroming van hoger gelegen bemeste gebieden. 

De komende tijd schrapen we op die kansrijke locaties de bodem zo’n 15 tot 35 cm af. Daardoor halen we de voedselrijke toplaag weg. Door het afschrapen van de bodem wordt bovendien het maaiveld verlaagd. Op de vochtige percelen komt daardoor het grond- of kwelwater meer aan de oppervlakte. Daardoor worden deze gebieden natter, wat goed is voor de ontwikkeling van de glanshaverhooilanden. 

De werkzaamheden vinden onder meer plaats bij de Volmolen in Epen, waar eerder al de drainage uit de grond is gehaald. We rekenen hier nu op terugkeer van bijvoorbeeld de dotterbloem. Ook in Mechelen, Nijswiller en Oud-Valkenburg gaan we aan de slag, net als op de Däölkesberg. Op een aantal plekken maken we kleine proefvlakken om te zien hoe de gebiedjes zich ontwikkelen. Op sommige percelen brengen we maaisel aan, afkomstig uit goed ontwikkelde terreinen in de regio. 

Wanneer? Zomer 2024

Tegelijkertijd heeft het afschrapen van de bodem op kalkrijke plekken ook voordelen voor de waterhuishouding. Losse kalk krijgt bij droogte namelijk geen dikke, harde korst, zoals löss, maar blijft poreus. Door het wegschrapen van de löss komt juist die poreuze kalk aan de oppervlakte. Daardoor houdt de bodem weer beter water vast. Zodra de graslanden hersteld zijn, houden zowel de bodem als de begroeiing het water weer goed vast. Maar dan mooier en soortenrijker.

Om wateroverlast en verdroging tegen te gaan, zetten we in op slimme manieren om regenwater op te vangen, vast te houden en te vertragen. Bijvoorbeeld door het landschap natuurlijker in te richten, o.a. met meanderende beken en graften op de hellingen. Uit onderzoek blijkt dat het helpt: een natuurlijke inrichting van het landschap maakt dalen en dorpen veiliger en helpt om wateroverlast en droogte tegen te gaan. 

Daarom werken we in verschillende projecten aan een klimaatrobuust Geul- en Gulpdal. Samen met Natuur- en Milieufederatie Limburg, Stichting het Limburgs Landschap, ARK Natuurontwikkeling en het Wereld Natuur Fonds zijn we het programma Natuurkracht gestart, een fonds dat burgers, ondernemers en overheden ondersteunt om de natuur in te zetten als bondgenoot tegen wateroverlast.

Met de LLTB, Waterschap Limburg en de Provincie Limburg experimenteren we met andere manieren om gewassen te telen. En met een ruigere inrichting van het landschap, met natuurlijke elementen die het water tegenhouden en het de tijd geven om rustig de grond in te zakken. En we laten onderzoek doen naar het effect van maatregelen, zodat we gericht kunnen ingrijpen. 

Tip: Wil je zelf iets doen om wateroverlast tegen te gaan? Begin, als je een tuin hebt, met het plaatsen van een regenton en vervang tegels door groen. Dat zijn kleine maatregelen, maar als veel mensen ze nemen, hebben ze een groot effect. 

Lees meer over een klimaatrobuust Geul- en Gulpdal.

Wanneer? In de loop van 2024

Aan de zuidkant van het Oombos was tot voor kort nog niet veel aan hakhoutbeheer gedaan. Natuurmonumenten wil ook hier bijzondere planten meer kans geven. Dat doen we door meer licht op de bodem te creëren. We beginnen met het afzetten van struiken en het kappen van kleinere bomen. Enkele mooie, oude bomen en bijzondere struiken blijven staan. Daarna gaan we ook aan de zuidkant van het Oombos periodiek hakhoutbeheer inzetten voor meer biodiversiteit. Zoals we dat op andere plekken in dit bos al jaren doen.

Tijdens de werkzaamheden planten we ook bomen terug. In het Oombos zijn dat bijvoorbeeld iepen, lindes en haagbeuken. Dat zijn andere soorten dan de bomen die er nu al staan. Het bos wordt daardoor beter bestand tegen stormen en ziektes. Niet alle boomsoorten zijn namelijk voor dezelfde ziektes vatbaar. Met veel verschillende soorten spreiden we het risico. Het bos als geheel wordt daardoor robuuster. 

Lees meer over bosbeheer

Wanneer? Het hakhoutbeheer aan de zuidkant van het Oombos is in december 2023 uitgevoerd. In het najaar van 2024 voeren we opnieuw hakhoutbeheer uit, nu op plekken van het Oombos waar we dat al jaren doen. Ook in het Schaelsbergerbos voeren we in het najaar van 2024 hakhoutbeheer uit. 

Daardoor ontstaat er een onregelmatige bosrand. Op termijn groeien er struiken en bomen van allerlei soorten en leeftijden. Tal van planten en dieren vinden hier een geschikte leefomgeving. Zoals de purperorchis, het ruig hertshooi, het donkersporig bosviooltje en het peperboompje. Ook allerlei insecten, slakken en paddenstoelen profiteren van dit beheer.

Wanneer? In december 2023 is de bosrand van het Biebos teruggezet. In 2024 komen het Sint-Jansbos bij Valkenburg en de Wiemersdel aan de Sibbergrubbe aan de beurt.