Natuurherstel in Natura 2000-gebied Sint-Jansberg

Een gezond systeem

De werkzaamheden op de Sint-Jansberg maken deel uit van het Programma Natuur voor Natura 2000-gebieden. Daarmee willen provincies en Rijksoverheid kwetsbare natuurgebieden herstellen en versterken, samen met natuurorganisaties zoals Natuurmonumenten. Dat is nodig, want steeds meer soorten planten en dieren verdwijnen.

Dat het steeds slechter gaat met de natuur, komt onder meer doordat er te veel stikstof in de bodem zit. De bodem is daardoor extra verrijkt met voedingsstoffen. Dat klinkt positief, maar is het niet. Want veel planten die hier van oudsher voorkomen, houden juist van voedselarme omstandigheden. Zij verdwijnen als er te veel voedingsstoffen zijn, waardoor de variatie in planten en dieren kleiner wordt. 

Een verdwenen soort is vaak een teken dat er iets helemaal mis is. In de natuur hangt alles met elkaar samen. Planten, dieren én mensen zijn onderdeel van hetzelfde ecosysteem. Gaat het slecht met de natuur, dan staat óók onze eigen leefomgeving onder druk: schone lucht, schoon water, een gezonde vruchtbare bodem en een mooi landschap.

De komende tijd werken we aan:

• Gezonde en gevarieerde bossen
• Herstel van het galigaanmoeras
• Broedstoven voor het vliegend hert
• Bamboe verwijderen

Om het gebied, de natuur en de omgeving, zo min mogelijk te verstoren, voeren we de werkzaamheden zoveel mogelijk handmatig of met zo klein mogelijk materieel uit. Toch zullen omwonenden en bezoekers last hebben van de werkzaamheden. We zullen onder andere paden tijdelijk moeten afsluiten en wandelroutes moeten omleiden. Houd daarom de berichtgeving goed in de gaten en let op de bewegwijzering in het bos.

Gezonde en gevarieerde bossen

In de bossen van de Sint-Jansberg groeien beuken- en eikenbomen. Daartussen staan echter veel exoten. Dat zijn boomsoorten die niet van nature in dit gebied voorkomen, maar die in de vorige eeuw als productiebos zijn aangeplant. Zoals Amerikaanse eik, fijnspar of douglasspar. Deze bomen trekken maar weinig insecten aan. Zo leven op een Amerikaanse eik minder dan 20 soorten. Terwijl op de zomereik, een inheemse boom, minstens 400 soorten insecten leven! 

De naaldbomen in het gebied zuigen bovendien veel water op, waardoor er minder water overblijft voor andere bomen en planten. Natuurmonumenten haalt de exoten daarom weg. Bovendien zijn de naaldbomen aangetast door de letterzetter, een kleine kever die leeft onder de bast van sparren. De bomen zijn niet meer te redden. Door ze weg te halen, kan de kever zich lastiger verspreiden. 

Daarnaast groeien op sommige plekken heel veel beuken te dicht bij elkaar. Door een deel van de beuken weg halen of te ringen, ontstaan er gaten in het bos. De blijvende beuken kunnen verder uitgroeien tot grote, volwassen bomen en er ontstaat ruimte voor nieuwe bomen, wat belangrijk is voor de verjonging van het bos.  

Op plekken waar we bomen kappen, planten we nieuwe, inheemse loofbomen. Zoals linde, hazelaar, zoete kers, zomer- of wintereik, mispel en wilde appel. Welke bomen we waar planten, is afhankelijk van de bodem en de begroeiing die er al staat. Zo ontstaat er een bos met veel variatie in soorten en leeftijden. Het bos wordt nog mooier én gezonder. Het is dan ook beter bestand tegen ziektes en stormen. En het biedt straks meer kansen aan planten en dieren.

Wil je meer weten over gezonde en gevarieerde bossen? Kijk dan op onze pagina over bosbeheer.

Wanneer? Juli en augustus 2024

Herstel van het galigaanmoeras

In de Geuldert, aan de voet van de stuwwal, ligt een klein galigaanmoeras. In dit kalkhoudende moeras groeit galigaan, een grassoort die in Nederland nog maar weinig voorkomt. Het moeras is deels verdroogd en verland. Dat komt onder meer doordat er te veel grondwater door de bodem wegsijpelt en de kwelaanvoer afneemt. Daarnaast groeien er veel jonge wilgen, berken en elzenboompjes. Hierdoor verandert het moeras langzaam in bos. 

Om verdere verlanding en verbossing van het galigaanmoeras te voorkomen, halen we jonge bomen handmatig en machinaal weg. Ook zetten we de wilgen af en snoeien we in het kronendak van de berken, waardoor er meer licht op de bodem valt.

Daarnaast boren we een put om tijdelijk extra water in het moeras te laten door water op te pompen. Zodra het natuurlijke watersysteem hersteld is, halen we de pomp weer weg. Zo krijgt de zeldzame galigaan kans om verder uit te groeien en blijft het moeras ook voor de toekomst behouden.

Wanneer? Van 9 januari tot en met begin februari 2024

Broedstoven voor het vliegend hert

Het vliegend hert is de grootste kever van Europa! Helaas is het eveneens een bedreigde diersoort. Op de Sint-Jansberg helpen we het insect door het aanleggen en onderhouden van broedstoven. Dat zijn stapels van eikenstammetjes met houtsnippers. Als de stammetjes gaan rotten, groeien de larven van het vliegend hert in het hout uit tot volwassen kever.

Op de Sint-Jansberg liggen al 10 broedstoven, verspreid in het natuurgebied. Ieder jaar maaien we de begroeiing om de broedstoven weg, zodat er genoeg zonlicht op het hout valt. Ook vullen we de broedstoven aan met nieuwe houtsnippers. Daarnaast leggen we nog een aantal extra broedstoven in het gebied aan. Zo breiden we het leef- en voortplantingsgebied van het vliegend hert uit.

De broedstoven worden in de tweede helft van april worden aangelegd: vóór de komst van het vliegend hert, maar ná de opkomst van de adelaarsvaren. Zo kunnen deze plekken mooi vrijgemaakt worden en krijgen de kevers in mei en juni alle ruimte en zon die ze nodig hebben.

Lees meer over het vliegend hert.

Wanneer? Aanleg broedstoven in april 2024, maaien in april en september

Bamboe verwijderen

Bamboe is een invasieve exoot: een plant die van nature niet in dit gebied voorkomt en andere soorten bedreigt. Soms wordt hij als tuinplant in de natuur achtergelaten, met alle gevolgen van dien. Bamboe woekert erg, waardoor de soort andere planten verdringt.

Op de Sint-Jansberg staat er bamboe in het kwelgebied De Kooi. Hier zit in de bodem een ondoorlaatbare leemlaag. Grondwater zakt daardoor niet verder de bodem in, maar blijft aan de oppervlakte. Door die natte bodem is De Kooi een bijzondere plek met zeldzame planten en dieren. Zoals de zeggekorfslak, een speciaal landslakje dat leeft van de schimmels op moerasplanten. 

De bamboe in De Kooi zorgt voor meerdere problemen. Hij woekert niet alleen, zijn wortels kunnen de leemlaag in de bodem ook beschadigen. Ook het zogenaamde kwelscherm, een scherm dat in de bodem is aangebracht om te voorkomen dat water wegloopt, kan beschadigd raken. Schade aan de leemlaag of het kwelscherm zou de bijzondere planten en dieren in De Kooi bedreigen. Daarom halen we de bamboe helemaal weg. 

Wanneer? Najaar 2024

Klaar voor de toekomst

De werkzaamheden op de Sint-Jansberg vinden plaats in het kader van de Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) en sluiten aan bij de visie van Natuurmonumenten.

Steeds meer soorten planten en dieren verdwijnen onder andere door te veel stikstof in de bodem. Met de Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) is vastgelegd dat we de natuur verbeteren en de stikstofneerslag omlaag brengen. Het Programma Stikstofreductie en Natuurverbetering geeft invulling aan deze wettelijke verplichting en zorgt ervoor dat de benodigde maatregelen worden uitgevoerd, er tussentijdse monitoring is en zo nodig bijsturing plaatsvindt.

Ook het beleid van Natuurmonumenten is erop gericht gebieden natuurlijker, sterker en gevarieerder te maken. We werken aan verarming van de bodem waar die door stikstof teveel verrijkt is. Ook herstellen we verbindingen tussen verschillende gebieden, zodat soorten zich beter kunnen verspreiden. In de bossen richten we ons op meer (inheemse) loofbomen en ruimte voor een grotere diversiteit aan planten en dieren. 

Alle werkzaamheden voor het natuurherstel zijn op basis van vooronderzoek en in overleg met experts bepaald. Zo wordt de natuur weerbaarder en robuuster, en spelen we ook in op de extremen die het gevolg zijn van klimaatverandering. We grijpen dus heel gericht in om het unieke natuurgebied Sint-Jansberg toekomstbestendiger te maken!

Excursies

In het voorjaar zal Natuurmonumenten enkele excursies organiseren door het gebied en langs de geplande werkzaamheden. Onderweg leggen we uit waar welke werkzaamheden plaatsvinden. En hoe deze dit unieke gebied vooruit helpen. Houd de agenda in de gaten voor meer informatie. 

Contact

Heb je nu al vragen over het natuurherstel op de Sint-Jansberg? Neem dan contact op met Sander Verwoerd, Boswachter Communicatie en Beleven, via [email protected].