100 jaar Polder IJdoorn: van strijd tot stilte
Dit jaar heeft Natuurmonumenten een bijzonder jubileum: Polder IJdoorn staat 100 jaar onder haar hoede. Waar ooit de Zuiderzee kolkte en later boeren hun land bewerkten, ligt nu een uniek natuurgebied. Een plek waar lepelaars en steltlopers neerstrijken, waar je de stilte hoort en tegelijk de hoogbouw van Amsterdam ziet.

Polder IJdoorn is een baken van biodiversiteit pal naast de stad. Hoog tijd om terug te kijken op de geschiedenis en de strijd om het gebied te beschermen. Ook laten we graag zien hoe vrijwilligers en een geplande herinrichting vandaag de dag zorgen voor een gezonde toekomst voor Polder IJdoorn.
Bijzondere geschideenis: strijd om het IJmeer en de geboorte van nieuwe natuur
Dit jaar is Polder IJdoorn al honderd jaar bij Natuurmonumenten in beheer. Maar het had er heel anders uit kunnen zien. In de jaren ’90 wilde de gemeente Amsterdam een compleet nieuwe wijk bouwen in het IJmeer: IJburg. Voor Natuurmonumenten was dat een kantelpunt. Robbert Hijdra, die destijds voor Natuurmonumenten werkte, herinnert zich die tijd nog goed. “Tot dan toe beheerde Natuurmonumenten vooral haar eigen natuurgebieden, maar dit was het moment om ons uit te spreken. Het IJmeer was een cruciaal natuurgebied, rijk aan vogels, waterplanten en bodemleven. Wij vonden dat de bouwplannen de natuur niet mochten aantasten en dat Amsterdam veel te weinig deed om de schade te compenseren.”
Referendum tegen bouwplannen
De strijd rond IJburg haalde wekenlang de voorpagina’s en het journaal. Er kwam zelfs een referendum, waarbij een meerderheid van de Amsterdammers tegen de bouwplannen stemde. Door een aangepaste kiesdrempel bleef de uitslag echter zonder gevolg. “Maar de actie leidde wel tot een belangrijk resultaat: het Natuurontwikkelingsfonds IJmeer”, vertelt Robbert. Gemeente, provincie en Natuurmonumenten legden samen vijftien miljoen gulden in om, naast de verplichte natuurcompensatie, extra nieuwe natuur te ontwikkelen.
Met dat fonds zijn zeven projecten van de grond gekomen, waaronder een herinrichting van Polder IJdoorn. Het ooit agrarische gebied kreeg zo een nieuwe toekomst als natuurgebied. Volgens Robbert was dit een periode vol lessen voor Natuurmonumenten: “Natuur beschermen vraagt moed. Natuurmonumenten moet overheden durven aanspreken. Tegelijkertijd is samenwerken om oplossingen te vinden minstens zo belangrijk. Dankzij dit fonds konden we vertrouwen opbouwen én natuur redden.”

Zicht op IJburg vanuit Polder IJdoorn
Natuurmonumenten als beweging
Volgens Robbert Hijdra bewees de strijd om IJburg dat Natuurmonumenten meer is dan een organisatie. “Het werd een beweging, waarin leden en burgers zich lieten horen en echt verschil maakten. Zonder hen hadden we dit nooit bereikt. Daarom zeg ik tegen iedereen die Polder IJdoorn bezoekt: geniet van dit bijzondere gebied, maar besef ook dat het er is dankzij mensen met een hart voor natuur, die in actie kwamen.”
IJdoorn nu: Een bijzondere plek aan de rand van de stad
Wie vandaag door Polder IJdoorn loopt, ervaart rust en ruimte. Maar achter de schermen is intensief beheer nodig om dat mogelijk te maken. Natuurcoördinator Miriam ten Haaf vertelt: “Als je niets doet, groeit het dicht en verdwijnen weidevogels en steltlopers. Daarom zijn we nu bezig delen van de polder opnieuw in te richten: riet maaien, bomen verwijderen en waterpeilen beter regelbaar maken. Zo creëren we ondiepe plasjes waar steltlopers kunnen scharrelen naar voedsel. Dit najaar voeren we de werkzaamheden uit, buiten het broedseizoen. Eind dit jaar hopen we de machines weg te halen, zodat de natuur zich kan herstellen.”
Vrijwilligers aan het werk
Vrijwilligers spelen een belangrijke rol in dit beheer. Teun en Ellen zijn sinds 2019 waterpeilvrijwilligers. Om de twee weken lezen ze zes peilschalen af en geven de gegevens door aan de boswachter. “We letten ook op vogels, planten en melden ongeregeldheden. Zo zijn we extra ogen en oren in het veld”, vertelt Ellen. Voor Miriam is die betrokkenheid onmisbaar: “Vrijwilligers zijn ontzettend waardevol. Ze signaleren dingen die wij niet altijd direct zien, en hun enthousiasme is aanstekelijk. Dankzij hen kunnen we sneller inspelen op wat er in het gebied gebeurt.”

Boswachter en vrijwilligers werken samen in Polder IJdoorn
Polder vol tegenstellingen
Wat Polder IJdoorn zo uniek maakt, is het contrast met de omgeving. Ellen: “Je staat midden in de natuur, terwijl je de hoogbouw van IJburg en Zeeburgereiland ziet. En toch kun je hier helemaal alleen rondlopen.” De polder verrast bovendien met bijzondere soorten: een roerdomp, een ringslang en zelfs de otter heeft zijn weg gevonden naar de polder. Teun: “Wij hebben hier vooral veel lepelaars gezien. Er zit een kolonie in de buurt, maar ook treffen we hier nog steeds onze weidevogels als kieviten, grutto's en tureluurs aan.”
Met de herinrichting hoopt Natuurmonumenten dat de Kleine Polder weer aantrekkelijk wordt voor steltlopers. Miriam: “Het water stond daar vaak te hoog. Door het maaiveld te verlagen en de waterstand beter te regelen, creëren we meer kansen voor deze vogels.”
Verwondering in de polder
Wat zouden Teun en Ellen anderen aanraden die vrijwilliger willen worden? Ellen: “Het is ontzettend leuk om te zien wat er in je eigen omgeving gebeurt en daar zelf iets aan bij te dragen. Je ontmoet andere mensen. Dat is goed om uit je bubbel te komen.” Teun vult aan: “Het mes snijdt echt aan twee kanten: je helpt de natuur beschermen, maar je krijgt er zelf ook veel voor terug.”
Miriam hoopt dat bezoekers vooral verwondering ervaren. “Het is bijzonder dat je hier, zo dicht bij de drukte van de stad, stilte en ruimte vindt. Ik hoop dat mensen zich realiseren dat natuur in Nederland geen vanzelfsprekendheid is. Je moet er echt werk van maken. Daarom is steun van leden en vrijwilligers cruciaal. Ook is het belangrijk dat mensen zich uitspreken en opkomen voor de natuur. Alleen samen kunnen we ervoor zorgen dat dit soort plekken er zijn en behouden blijven.”
Veel belangstelling voor open dag
Om de 100 jaar te vieren, organiseerde Natuurmonumenten op zaterdag 11 oktober 2025 een open dag in Polder IJdoorn. Liefhebbers en omwonenden konden een kijkje komen nemen in de polder, op plekken waar je normaal niet komt. Boswachters van Natuurmonumenten waren aanwezig te vertellen over het gebied en vragen te beantwoorden. 100 mensen liepen door gras en modder en genoten van de uitzichten op IJburg, de Kinselbaai en de Hoeckelingsdam en van de verhalen over de natuur in Polder IJdoorn. 's Middags werd ook nog een rondje gedaan met buren en omwonenden, die op de polder uitkijken.

ontvangst op de Open Dag in polder IJdoorn

Uitleg in het veld door de boswachter