Beerze valt droogt: natuur Kampina bedreigd
De aanhoudende droogte eist inmiddels zijn tol in de natuur. In de Kampina staat de Beerze op het punt geheel droog te vallen, met rampzalige gevolgen voor kwetsbare beeksoorten en andere natuur. Waterschap de Dommel grijpt naar een noodmaatregel. Natuurmonumenten vindt dat er versnelt structurele maatregelen nodig zijn om de natuur te redden.
Beerze aan het infuus
Waterschap de Dommel pompt tijdelijk grondwater op om de Beerze kunstmatig van water te voorzien, alsof de beek aan een infuus ligt. Een klein laagje water is voldoende om de meeste soorten te laten overleven. Zodra regen en grondwater de beek weer voeden, wordt het infuus afgesloten. “Wij willen zo een noodmaatregel in de toekomst voorkomen en pleiten al langer voor een evenwichtiger watersysteem”, zegt Peter Voorn, ecoloog bij Natuurmonumenten. “Nu wordt er meer water onttrokken dan dat erbij komt".
Alleen met een gezonde grondwaterstand kunnen wij de natuur van de Kampina goed beschermen.
Uniek beekleven in gevaar
“Maar in deze noodsituatie is nietsdoen geen optie”, benadrukt Voorn. “Zonder water in de beek ben je in één klap alle bijzondere vissen, libellen en andere insecten kwijt. En de Beerze is juist nog een van de weinig beken in ons land, die deze unieke soorten herbergt. Sterven ze hier uit, dan is terugkeer van die soorten vrijwel onmogelijk”. Het gaat onder meer om stromingsminnende vissen zoals de zeldzame kwabaal en de rivierdonderpad, maar ook om kokerjuffers, wantsen en libellelarven, zoals van de beekrombout.
”Dit soort noodingrepen zijn slechts tijdelijk. Er zijn maatregelen nodig die het watersysteem duurzaam verbeteren. En dat is niet alleen nodig in het belang van de beeknatuur. Alle natuur loopt schade op wanneer het grondwater maandenlang te diep is weggezakt”, aldus Voorn.
Ook de bosbeekjuffer is voor haar voortplanting afhankelijk van een stromende Beerze.
Waterverbruik terugdringen
Een belangrijk deel van de oplossing ligt volgens Natuurmonumenten in het terugdringen van het waterverbruik. “Het grondwaterpeil moet zich kunnen herstellen”, zegt Voorn. “Maar juist de landbouw en ook industrie en huishoudens gebruiken steeds meer”. Volgens Voorn is de intensieve landbouw veel meer gaan beregenen. “In Brabant zijn er voor de landbouw al ruim 30.000 beregeningsputten. Daardoor zakt de grondwaterspiegel tot zeker een meter verder weg. Tijdens een lange droogteperiode daalt het grondwater sowieso, maar door het enorme verbruik komt het onder het niveau van de beekbodem. De beek wordt dan niet meer gevoed met grondwater en valt droog”.
Water moet de tijd krijgen om in de bodem te zakken. Dat kan als er plekken komen die echt mogen vernatten.
Water langer vasthouden
Tientallen jaren is het waterbeheer in Nederland gericht geweest op snelle afvoer van regenwater om landbouwgronden droog te houden. Dit systeem loopt nu tegen zijn grenzen aan. Ook de Adviescommissie Droogte pleit voor een fundamentele omslag: water langer vasthouden. Dat betekent dat waterschappen, gemeenten en terreinbeherende organisaties maatregelen moeten nemen om afvoer van water te vertragen. “Water moet de tijd krijgen om in de bodem te zakken”, legt Voorn uit. “Dat kan door het landschap in te richten met plekken die echt mogen vernatten, zoals moerasgebieden”. Daarnaast adviseert de commissie dat de landbouw en industrie in 2040 30% minder grondwater mogen oppompen. Ook burgers zullen een steentje moeten bijdragen door zuiniger om te gaan met hun waterverbruik.
