Maatschappelijk middenveld onder druk: geef goede doelen de ruimte

Een sterk en van de overheid onafhankelijk maatschappelijk middenveld is een van de fundamenten van de democratische samenleving. Maatschappelijke organisaties en goede doelen zoals Natuurmonumenten vertegenwoordigen de belangen van burgers en komen op voor mens en natuur. Door (dreigende) beperkingen op toegang tot de rechter en politieke aanvallen op financiering van goede doelen krijgen ze minder ruimte om hun werk te doen. Grutto’s en eiken hebben zelf geen stem. Zij hebben organisaties als Natuurmonumenten nodig om hun belangen bij de overheid onder de aandacht te brengen.

Toegang tot de rechter is essentieel voor iedereen

Helaas komt het steeds vaker voor dat overheid of bedrijfsleven afspraken niet nakomen of regels overtreden die mens en natuur beschermen. In zulke gevallen ontbreekt het een individuele burger vaak aan kennis en/of geld om naar de rechter te stappen. Maatschappelijke organisaties kunnen namens groepen burgers optreden en zo bijdragen aan een eerlijke en rechtvaardige rechtsstaat.​ Beperkingen op deze rol, zoals verhoogde eisen voor representativiteit of beperkte toegang tot rechtsmiddelen, doen afbreuk aan deze fundamentele vrijheden. Het beschermen van deze toegang is dus niet alleen in het belang van maatschappelijke organisaties zelf, maar van iedereen die toegang tot het recht verdient.​

Milieuorganisaties onder vuur in Europa

Ook op Europees niveau worden maatschappelijke organisaties geconfronteerd met toenemende druk. Zo werd recent door leden van het Europees Parlement gesuggereerd dat milieuorganisaties oneigenlijke aanspraak maken op subsidies. Een onderzoek door de Europese Rekenkamer volgde met een heldere conclusie: deze goede doelen/non gouvernementele organisaties – waaronder Natuurmonumenten - werken volledig transparant en binnen de kaders van de wet. Medialogica maakte over een uitzending dit vermeende lobbyschandaal. Naar aanleiding van de aantijgingen en de conclusies van het onderzoek roepen wij samen met andere goede doelen besluitvormers op om een robuust wettelijk kader te waarborgen waarin maatschappelijke en burgerorganisaties hun werk kunnen doen in interactie met beleidsmakers. Op die manier ontstaat een beter geïnformeerd besluitvormingsproces. Democratie gaat over het recht van burgers om collectief gehoord te worden. Inspraak en toegang tot de rechter zijn geen aanval op de overheid maar leidt tot betere besluiten voor iedereen. Gezonde, onafhankelijke, maatschappelijke organisaties vertegenwoordigen die burgers en zijn daarvoor een cruciaal instrument. Toegang tot beleidsmakers moet mogelijk zijn en blijven voor burgers, die ook recht hebben op toegang tot dit speelveld. 

 Ruimte voor kritisch geluid

Ook gezaghebbende onafhankelijke instellingen, zoals het College voor de Rechten van de Mens, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten en het Montesquieu Instituut, waarschuwen voor een toenemende druk op het maatschappelijk middenveld. Zij benadrukken het belang van ruimte voor kritische geluiden vanuit de samenleving.​ We zien hoe in Hongarije en Rusland de democratische rechtstaat en het maatschappelijk middenveld afbreken en we zien de gevolgen daarvan. Dat maakt het extra belangrijk om ook in eigen land zeer scherp te zijn op ontwikkelingen die dezelfde richting op gaan.

Samen voor rechtvaardigheid

Natuurmonumenten is een vereniging met een grote achterban. Wij staan voor een samenleving waarin burgers zich kunnen organiseren, hun stem kunnen laten horen, en samen kunnen opkomen voor natuur. We blijven ons inzetten voor de natuur én het behoud van de ruimte om ons werk mét onze leden te doen. Natuurmonumenten werkt hierbij samen met Goede Doelen Nederland en op Europees niveau met het European Environmental Bureau (EEB).