Brabantse levensaders vallen droog; noodtoestand voor grondwater
De trotse Beerze ligt sinds deze week aan een overlevingsinfuus. De beek is nagenoeg drooggevallen met desastreuze gevolgen voor planten en dieren. Er wordt door het waterschap nu kostbaar en schaars grondwater opgepompt om de beek te vullen.
Dit is de vierde keer in zeven jaar tijd dat deze extreme noodmaatregel getroffen moet worden voor een aantal Brabantse beken, de levensaders in Brabant. Het is dus geen incident meer maar een patroon. In plaats van noodmaatregelen is het tijd om door te pakken en ervoor te zorgen dat dit nooit meer gebeurt. De maatregelen die daarvoor nodig zijn liggen klaar, maar de uitvoering blijft achter terwijl de nood hoog is
Waar is het water uit de winter gebleven?
Iedereen herinnert zich nog de natte winter, als we gingen wandelen moesten de laarzen aan, paden stonden blank, vennen liepen over en de beken waren vol. En nu… waar is al dat water gebleven?
Het antwoord is even simpel als pijnlijk; piekafvoeren blijven noodzakelijk in natte tijden, maar in het voorjaar zijn de stuwen opengezet en zijn sloten massaal gemaaid om water zo snel mogelijk af te voeren. Terwijl het al vanaf februari heel droog is en het water hard nodig is om het grondwaterpeil aan te vullen. Nu -in deze droge tijd- worden grote hoeveelheden grondwater opgepompt voor industrie, landbouw en drinkwater waardoor het grondwaterpeil onder de beken en natuurgebieden steeds dieper wegzakt, de natuur verdroogt.
De gevolgen zijn zichtbaar. Het is augustus, maar bomen kleuren al bruin alsof het herfst is. Ze laten hun bladeren vallen om te overleven. In mei was het grondwater in het weidevogelbolwerk het Moergestelsbroek, ver weggezakt. En even verderop, langs de Beerze, werd waardevol kwelwater met een grote installatie actief weggepompt, in plaats van het vast te houden in het natuurgebied.
Er gaat veel meer grondwater uit dan erbij komt. Over het hele jaar valt er genoeg neerslag. Droogte door klimaatverandering is niet de oorzaak van het watertekort. De oorzaak is de structurele verdroging van de natuur als gevolg van snelle afvoer van water en toename van grondwateronttrekkingen. Deze wordt verergerd door steeds vaker voorkomende perioden van droogte.
Het kan anders
Water is van levensbelang voor de mens en voor de natuur. Allemaal gebruiken we schoon en goedkoop grondwater uit een schijnbaar onuitputtelijk bron. Om iedereen nu en in de toekomst van voldoende water te kunnen voorzien moet het grondwatersysteem robuuster worden. Minder water onttrekken, zuiniger watergebruik, meer water vastgehouden en water beter verdelen. Dit is precies wat de Adviescommissie Droogte in 2022 concludeerde en adviseerde aan de provincie en alle bij waterbeheer betrokken partijen en gebruikers.
Wij pleiten voor het instellen van bufferzones waar het waterpeil hoog genoeg is om verdroging van natuurgebieden te voorkomen. In deze bufferzones is het noodzakelijk om het oppompen van grondwater door landbouw en industrie verder te beperken. Beken vullen met grondwater is een extreme noodmaatregel die dan ook niet meer nodig is.
Maak keuzes en voer maatregelen versneld uit
Plannen voor beter waterbeheer liggen er al jaren, maar de uitvoering blijft achter. Te vaak krijgen korte termijn belangen de overhand. Er worden geen echte keuzes gemaakt voor duurzaam herstel van het watersysteem. Voor de natuur duurt dit te lang.
Daarom doen we een dringende oproep aan provincie en waterschappen: neem verantwoordelijkheid en voer structurele maatregelen versneld uit. Pas het beregeningsbeleid aan, verbouw de juiste gewassen op de juiste plek, stel bufferzones in rondom natuurgebieden en neem vernattingsmaatregelen in het landelijk gebied.
Iedereen heeft belang bij een robuust watersysteem. Dat vraagt om een overheid die doorpakt. We zijn trots op het Brabants landschap met haar prachtige bossen en beken. Het ligt in onze handen om haar te behouden en te versterken voor de toekomst!
Lars Koreman, provinciaal ambassadeur Natuurmonumenten
Joris Hogenboom, directeur Brabants Landschap
