In de herfst staan ze ineens overal: paddenstoelen. Maar hoe kan het dat ze zo snel groeien? We vroegen het aan Roel Douwes, ecoloog bij Natuurmonumenten. Hij vertelde ons ook hoeveel soorten er zijn in Nederland (wel meer dan 5.000!), dat er lichtgevende paddenstoelen bestaan, waarom ze belangrijk zijn voor de natuur en hoe je ervoor kunt zorgen dat ze ook in je tuin gaan groeien.
‘Dat komt doordat paddenstoelen niet groeien door celvermeerdering, zoals de meeste organismen, maar door celstrekking. De cellen van een paddenstoel groeien snel, door opname van water. Vandaar ook dat je vooral paddenstoelen ziet in de herfst. Dan regent het vaak veel en is de temperatuur nog redelijk hoog. Vochtig en warm, daar houden schimmels van.’
‘Een paddenstoel is onderdeel van een schimmel. Je ziet maar een klein deel van het totaal van het organisme. Het grootste deel, de zwamvlok, bevindt zich meestal ondergronds. De paddenstoel die je ziet zou je kunnen zien als de “vrucht” van dit ondergrondse organisme. In de paddenstoel worden sporen gevormd, bedoeld voor de voortplanting. Dat gaat vaak met miljoenen tegelijk, zodat de sporen overal in de lucht aanwezig zijn.’
‘Dat zijn namen die gewone mensen bedacht hebben voor paddenstoelen. Van heksenkringen werd gedacht dat die verschenen op plekken waar de heksen ’s nachts dansten. Omdat het plotseling verschijnen en ook weer snel verdwijnen van paddenstoelen niet goed begrepen werd, was de associatie met de duivel en met heksen snel gemaakt. Zo is er bijvoorbeeld de duivelsbroodrussula en de heksenboleet.’
‘Ja er komen zeker giftige paddenstoelen voor in Nederland. Beruchte voorbeelden zijn de panteramaniet en de groene knolamaniet. Vooral mensen die paddenstoelen plukken om te eten moeten goed oppassen. Verwisseling van eetbare met giftige soorten is een groot risico!’
‘Er komen in Nederland meer dan 5.000 soorten paddenstoelen voor. Dat zijn niet alleen paddenstoelen met hoed en steel (plaatjeszwammen en boleten), maar ook korstzwammen, buisjeszwammen (houtzwammen), knots- en koraalzwammen en stekelzwammen. Dit zijn er ca. 3.200. Daarnaast heb je nog trilzwammen, buikzwammen, roesten. Die hebben geen plaatjes, maar vormen op een andere manier sporen. Dat geldt ook voor de zakjeszwammen. Deze laatste groep is ook behoorlijk groot (ca. 1.900 soorten). Hiertoe behoren bijvoorbeeld bekerzwammen, schijfzwammen en kernzwammen.’
‘Ja er komen zeldzame paddenstoelen voor in Nederland. Vooral in onze duinen en ook in de laagveengebieden komen soorten voor die Europees gezien zeldzaam zijn. Een voorbeeld uit de duinen is de peperbus, uit het laagveen (De Wieden bijvoorbeeld) de moerashoningzwam. Veel soorten zijn zeldzamer geworden dan vroeger. Dat komt vooral door de vermesting met stikstof, maar ook speelt verdroging een rol. Eind vorige eeuw leken veel soorten op uitsterven te staan. Daarna is de situatie wel iets verbeterd, maar nog steeds valt er veel te veel stikstof uit de lucht. Veel soorten kunnen daar slecht tegen. Veel paddenstoelen (meer dan 1.500 van de in totaal 5.000 soorten) staan daarom op de Rode Lijst, dat wil zeggen dat ze bedreigd zijn in hun voorkomen.’
‘Ja er zijn lichtgevende soorten. We noemen dit bioluminescentie. Voorbeelden uit Nederland: de lantaarnzwam geeft licht in het donker als de plaatjes rijpe sporen hebben. Maar het is in Nederland vrijwel nergens meer donker genoeg om dit te kunnen zien. Ook de veel algemenere sombere honingzwam kan licht geven. Het is dan niet de paddenstoel zelf die licht geeft, maar het zijn de schimmeldraden en het aangetaste hout dat oplicht. Maar het moet echt goed donker zijn in het bos wil je het kunnen zien.’
‘Paddenstoelen hebben tal van functies in de natuur. Een lijstje:
‘We proberen in onze bossen natuurlijke ontwikkeling veel ruimte te geven: we laten bijvoorbeeld veel dik dood hout in onze bossen liggen: dat is goed voor paddenstoelen die op hout groeien, maar ook voor mossen en insecten. Voor graslandpaddenstoelen is het belangrijk dat je door maaien en beweiden zorgt dat de bodem minder rijk aan voedingstoffen wordt. Dat doen we op heel veel plekken waarvan zowel wilde bloemen maar ook bijzondere paddenstoelen als Wasplaten profiteren. In het Voorsterbos hebben we sinds 2008 een speciaal paddenstoelenreservaat ingericht. Het is een gevarieerd gebied waar bomen zijn aangeplant en ook grasland is. De paddenstoelen moeten er vanzelf komen, paddenstoelsporen zijn superlicht en kunnen zich makkelijk overal verspreiden dus dat komt wel goed.’
'Je moet vooral niet teveel doen. Nog een lijstje:
Vind je paddenstoelen ook zo mooi? Download dan één van onze (gratis) wandelroutes door gebieden waar extra veel paddenstoelen groeien.