Slotplaats Natuurrijker

Gebiedsvisie 

In 2022 ontwikkelde Natuurmonumenten een gebiedsvisie voor het landgoed. Deze visie kwam tot stand na onderzoek, inventarisaties en gesprekken met inwoners, (vrijwillige) natuurorganisaties en andere belanghebbenden. De geplande werkzaamheden liggen in lijn met wat in de gebiedsvisie 2022-2040 is vastgelegd: we willen meer water vasthouden in het gebied en meer heide en openheid creëren rondom dobbes en slenken. 

Onder druk

Natuurmonumenten ziet dat de open delen, met slenken en vennen en daaromheen vochtige en droge heide, onder druk staan. Versnippering, klimaatextremen en stikstofdepositie hebben een negatieve invloed op de aanwezige plant- en diersoorten. Bij het meer open heidelandschap horen soorten als levendbarende hagedis, adder, heikikker, heideblauwtje, moerassprinkhaan, venwitsnuitlibel, noordse witsnuitlibel, noordse winterjuffer, zonnedauw, witte snavelbies en moeraswolfsklauw. Deze soorten nemen sterk in aantal af. Niet alleen op De Slotplaats, maar in heel Nederland.

Water

Een deel van De Slotplaats is al vanaf de twee helft van de 19 eeuw ingericht  voor de productie van hout. Een snelle afwatering van het gebied was toen belangrijk, want de meeste boomsoorten houden niet van natte wortels. Een groot deel van de toen aanwezige heide werd ontgonnen en er werden greppels en sloten aangebracht die ervoor zorgden dat (een overschot aan) water het gebied snel verliet. Destijds was dat goed nieuws, maar voor het huidige natuurgebied is dat niets minder dan een ramp. Het huidige waterniveau in de Kleine slenk laat goed zien hoe catastrofaal een drogere periode is voor de planten en dieren die afhankelijk zijn van dit water.

Project Slotplaats Natuurrijker

Om water langer vast te kunnen houden en de kwetsbare heidegebieden te vergroten en aan elkaar te verbinden, gaan we rondom en in het verlengde van de beide slenken bos weghalen. In totaal halen we zo'n 6 hectare van de huidige 185 hectare bos weg. Daarmee verbinden we de geïsoleerde heidegebieden met elkaar, breiden we de heide uit en creëren we een meer natuurlijke waterhuishouding. In een aantal randzones van het projectgebied gaan we het bos dunnen. Dat betekent dat we tot 25% van de bomen in dat bosvak weghalen. Het dunnen van ongeveer 7 hectare bos komt de kwaliteit van het bos en de diversiteit van soorten ten goede. Waar mogelijk wordt in de open delen geplagd, zodat we heidevegetatie kunnen stimuleren. Ook zullen watergangen, die nu zorgen voor een (te) snelle afwatering in het gebied, gedempt dan wel minder diep gemaakt worden.

Het project is in twee fases opgeknipt. De eerste fase start vanaf eind augustus 2025 en richt zich op het gebied rondom de Kleine slenk. Tijdens de tweede fase, die plaatsvindt in het najaar van 2026, zullen de werkzaamheden zich concentreren in de omgeving van de Grote slenk. 

Fase 1 van het project

Dunnen

Een groot deel van het bos op De Slotplaats is ooit aangeplant als productiebos. Sinds Natuurmonumenten eigenaar is, heeft dit bos alleen nog natuur als doelstelling. Dat betekent echter niet dat het bos geen enkel beheer meer nodig heeft. De huidige, dicht op elkaar groeiende naaldbomen concurreren met elkaar en investeren vooral in groei omhoog. Het ontwikkelen van een mooie volle boomkroon met grotere zijtakken is voor de meeste bomen geen optie en dat heeft gevolgen voor soorten als wespendief, eekhoorn en diverse zangvogels. Die hebben juist baat bij een volle boomkroon. Dicht op elkaar staande bomen vormen daarbij een snelweg voor marterachtigen, die daardoor zonder problemen bij ieder nest kunnen komen. Wat afstand tussen enkele boomtoppen maakt het hun moeilijker om eieren of jonge dieren te pakken te krijgen. Een ander effect van het dichte bos is dat er weinig licht op de grond valt, wat de verjonging van het bos en de groei van lage planten en struiken tegenhoudt.

Met dit in het achterhoofd heeft Natuurmonumenten de afgelopen tijd goed gekeken in dit deel van het bos en met zorg en aandacht (en in overleg met vrijwilligers die veel weten van de soorten en hun verblijfplaatsen) bepaald welke bomen gekapt kunnen worden, om daarmee andere bomen meer ruimte te geven. Ook halen we hier en daar groepjes bomen weg zodat er meer licht op de bosbodem kan komen. Jonge aanplant krijgt hierdoor de kans om te groeien en biedt zo nieuw leefgebied aan allerlei diersoorten.

Bos omvormen naar natte en droge heide 

Een deel van het bos ten noordwesten van de Kleine slenk wordt gekapt, zodat ruimte wordt gecreëerd voor de ontwikkeling van natte en droge heide. De waterstroom van de Kleine slenk richting de Grote slenk wordt hierdoor bevorderd en de nattere verbinding tussen de beide slenken biedt dier- en planten de mogelijkheid om zich beter te verspreiden. 

Plaggen & dempen

Nadat de gemerkte bomen weggehaald zijn, start de aannemer met de grondwerkzaamheden. Daar waar de zandlaag niet te diep zit, wordt de voedselrijke laag erboven weggehaald, wat heide en aanverwante vegetatie de kans geeft zich te kunnen ontwikkelen. De verwijderde grond wordt vervolgens gebruikt om een deel van de greppels en sloten te dempen of minder diep te maken. Ook worden 3 bestaande stuwen vervangen en 1 extra stuw geplaatst om zo het waterpeil beter te kunnen beheren.

Zorgvuldig

De boswachters van Natuurmonumenten zijn zeer nauw betrokken bij het project, zowel in de voorbereiding als in de uitvoering. Zij zorgen ervoor dat het project in samenwerking met de aannemers uitgevoerd wordt zoals afgesproken en dat kwetsbare natuur in het gebied zo min mogelijk hinder ondervindt van de werkzaamheden. Om dat te bewerkstelligen is onder andere een ecologisch werkprotocol opgesteld, waarin is vastgelegd op welke manier de uitvoerders tijdens de werkzaamheden rekening dienen te houden met de aanwezige natuurwaarden. Schuilplekken, nesten en winterverblijven van verschillende diersoorten zijn in kaart gebracht, in het bos is met zorg gekeken naar de individuele bomen en zo is bepaald welke weggehaald kunnen worden en welke moeten blijven staan. Kwetsbare vegetatie is door middel van ski-netten uit gerasterd, zodat de uitvoerder deze zal ontzien. 

Planning

Fase 1 start in de week van 25 augustus met de dunning in een aantal bospercelen en het kappen van delen van het bos ten noordwesten en westen van de Kleine slenk. Als de bomen en stobben verwijderd zijn uit de percelen, zal een aannemer starten met de grondwerkzaamheden, zoals plaggen, greppels dempen, sloten verontdiepen en leemwanden plaatsen en stuwen vervangen dan wel aanpassen. Bijgevoegde kaart geeft een overzicht van de belangrijkste werkzaamheden de komende weken. De planning is dat de werkzaamheden van fase 1 eind oktober afgerond worden.