Fotowandeling door het Zwanenwater

Paddenstoelen zijn er in allerlei soorten, kleuren en maten. Van heel verfijnd, pastel van kleur tot fel rood, in een groep bij elkaar op de grond of op een stronk of tak tot zelfs lichtgevend. Vooral in de herfst duiken ze overal op. Dan regent het veel en is de temperatuur nog hoog genoeg, met een warme, vochtige bodem als gevolg. Het Zwanenwater is een walhalla voor paddenstoelen. Hier groeien er honderden met de meest wonderlijke namen: sneeuwzwammetje, fluweelpootje, aardtong, puntmutswasplaat, papegaaizwammetje….

Vochtige niet te koude grond, daar houden paddenstoelen van. De vochtige bloemrijke graslanden in het Zwanenwater zijn jarenlang niet bemest en er is ook geen ontwatering toegepast. Dit heeft geleid tot perfecte omstandigheden voor paddenstoelen, zoals de zwartwordende wasplaat, om te groeien.

Het bloemrijke grasland wordt jaarlijks gemaaid en gehooid zodat de bodem arm aan voedingsstoffen blijft. Daar profiteren niet alleen wilde bloemen van, maar ook bijzondere paddenstoelen zoals wasplaten.

Bekijk rendiermos eens van dichtbij; dan zie je dat het de vorm heeft van een rendiergewei. Rendiermos is een korstmos. Korstmossen hebben geen wortels. Ze bestaan uit een schimmel in combinatie met algen en halen vocht en voedingsstoffen uit de lucht. Ze hebben maar weinig voeding nodig en groeien daarom op plekken waar planten niet kunnen groeien. Bijvoorbeeld op bomen, stenen en zeer droge en warme plekken zoals zuidhellingen van duinen.

Door teveel stikstof in de lucht komen er extra voedingsstoffen in de duinen terecht. Hierdoor verdwijnen korstmossen en andere langzaam groeiende planten die met weinig voedingsstoffen toe kunnen en krijgen sneller groeiende, algemenere plantensoorten kans wortel te schieten. Daarmee verdwijnen ook bijzondere diersoorten. Met beheermaatregelen proberen we dit te voorkomen.

Het beheer van dit duinlandschap gebeurt door middel van begrazing door schapen. De schapen fungeren als een natuurlijke grasmaaier. Ze eten de sneller groeiende planten en de scheuten van jonge boompjes, waardoor het duinlandschap open blijft. In hun vacht verspreiden schapen zaden van uitgebloeide kruiden naar nieuwe groeiplaatsen en hun mest stimuleert het bodemleven.

Kleine kunstwerkjes zijn het, orchideeën. Met prachtige namen als groenknolorchis, moeraswespenorchis, rietorchis, brede orchis en welriekende nachtorchis. Veel wilde orchideeën zijn verdwenen in ons land, maar in het Zwanenwater zijn ze nog volop te vinden. Hier komen maar liefst twaalf verschillende soorten voor. Van begin mei tot begin juli staan ze in bloei.

Orchideeën, maar ook andere bloemen zoals de grote ratelaar en echte koekoeksbloem, trekken tientallen vlinders en andere insecten aan. Ze worden aangetrokken door de nectar in de bloemen. Kijk eens om je heen. Je kunt allerlei soorten vlinders zien rondfladderen: het icarusblauwtje, een kleine vlinder waarvan het mannetje prachtig blauw is gekleurd, maar ook de duinparelmoervlinder en het hooibeestje.

Grasland beheer nu en vroeger

Door zorgvuldig beheer en jaarlijks maaien wordt dit bloemrijke grasland behouden en wordt voorkomen dat het dichtgroeit met struiken en bomen. Het maaisel wordt afgevoerd zodat de grond voedselarm blijft. Hier gedijen bloemen zoals orchideeën goed op. Ze staan hier tussen honderden andere bloeiende planten.

In de 19e eeuw, in de tijd van Jonkheer Charles Frederik van de Poll, werd er ook al gemaaid. Van de Poll was getrouwd met de toenmalige eigenaresse van het Zwanenwater, Eugenie Prévinaire. Zij liet het beheer over aan haar man. Er werd gemaaid om er hooi van te maken. Het hooi werd verkocht aan bollenboeren die het gebruikten om bollenvelden af te dekken. Dubbel winst voor Van de Poll want het maaisel leverde geld op én er was vrij schootsveld voor de jacht.